ΕΚΛΕΙΨΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΗΣ ΑΝΤΑΡΣΙΑΣ

Δημοσιεύθηκε στο δέκατο τεύχος της Ασύμμετρης Απειλής:

ΕΚΛΕΙΨΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΗΣ ΑΝΤΑΡΣΙΑΣ

«Ουδείς πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών διαπίστωσε κατά την ετήσια, σφαιρική επισκόπηση της κατάστασης του Έθνους περισσότερο ευοίωνες προοπτικές απ’ αυτές που εμφανίζονται σήμερα. Στο εσωτερικό υπάρχει ηρεμία και ικανοποίηση […] έχουμε πίσω μας την πλέον παρατεταμένη περίοδο ευημερίας»

Κ. Κούλιτς, Πρόεδρος των Η.Π.Α., δέκα μήνες πριν το κραχ του 1929

«Το πρόβλημα της πρόληψης των κρίσεων έχει πλέον πρακτικά λυθεί και συνεπώς αποκλείονται κατά τις μελλοντικές δεκαετίες»

Ρόμπερτ Λούκας: Πρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης Οικονομολόγων,2003

«Είναι καταδικασμένος ο καπιταλισμός; Ίσως…»

Νουριέλ Ρουμπίνι: διάσημος αμερικάνος οικονομολόγος.

«Αν έγραφα ένα μυθιστόρημα για την κρίση θα άρχιζε κάπως έτσι: Ξημέρωσε μια υπέροχη μέρα, τα πτώματα χιλιάδων τραπεζιτών και χιλιάδων υπουργών κρέμονταν από τα φανάρια στην Πλάθα Μαγιόρ».

Λούις Σεπούλβεδα, χιλιανός λογοτέχνης.

I.

Μετά την τελευταία κρίση υπερσυσσώρευσης που ξεκίνησε το 2008 στις Η.Π.Α. και συνεχίζεται μέχρι σήμερα με διάφορες μορφές (εσχάτως και έως κρίση χρέους των δυτικών κρατών), είναι φανερό πως πλέον ζούμε σε συνθήκες καθολικής κρίσης αναπαραγωγής του υπάρχοντος status quo, όχι μονάχα στο επίπεδο της λεγόμενης οικονομίας, αλλά σε όλες τις εκφάνσεις τις κοινωνικής ζωής[1].

H ύπαρξη της αστικής κοινωνίας αμφισβητείται όλο και πιο απειλητικά, ή πιο ορθά: η κρίση διευρύνει τα πλαίσια μέσα στα οποία μπορεί να πραγματωθεί η ολική επίθεση στην αστική κοινωνία. Με την αυξανόμενη φτωχοποίηση που προκαλεί σε διάφορα κοινωνικά κομμάτια συμβάλει στην παραπέρα όξυνση του κοινωνικού/ ταξικού ανταγωνισμού και στην εξελικτική δημιουργία μιας κατάστασης: «στην οποία η πάλη ενάντια στις κοινωνικές σχέσεις δε θα αποτελεί μάταιη υπόθεση λίγων, αλλά πρακτική δραστηριότητα πολλών. Βαθαίνει το χάσμα ανάμεσα στο πραγματικό και στο εφικτό κι έρχεται ακόμα πιο έντονα στο προσκήνιο η αντίθεση ανάμεσα σε αξία και αξία χρήσης» [2].

Ο καπιταλισμός αδυνατεί πλέον να εγγυηθεί ακόμα και τη στοιχειώδη αναπαραγωγή της βιολογικής ύπαρξης ενός τεράστιου κομματιού της ανθρωπότητας. Κι αυτό δε συμβαίνει μονάχα στις χώρες της καπιταλιστικής περιφέρειας και στο λεγόμενο “Τρίτο Κόσμο”, ο οποίος ούτως ή άλλως βρίσκεται σε μια μόνιμη και σταθερή κατάσταση “κρίσης”, βιώνοντας το μαρτύριο του Φινέα [3], αλλά επεκτείνεται ακόμα και στις χώρες του καπιταλιστικού κέντρου. Ένας Τρίτος Κόσμος χτίζεται με γρήγορους ρυθμούς μέσα στην ίδια τη Δύση.

Στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, αυτή των Η.Π.Α., τον Απρίλη του 2011, 46 εκατομμύρια άνθρωποι - το 15% του πληθυσμού- σιτίζονταν με ειδικά κουπόνια διατροφής, κάτι που θυμίζει έντονα την πολιτική των συσσιτίων της δεκαετίας του 1930. Και η κατάσταση για το αμερικάνικο προλεταριάτο αναμένεται να χειροτερεύσει μετά τη συμφωνία του Αυγούστου του 2011, ανάμεσα στη δημοκρατική και ρεπουμπλικανική φράξια του κεφαλαίου για την αύξηση του ορίου χρέους πέραν των 14,3τρις δολαρίων, η οποία προβλέπει περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες (“κοινωνικό μισθό”) ύψους ενός τρις δολαρίων. Την ίδια ώρα σε μια πρωτοφανή αναδιανομή του εισοδήματος από τα κάτω προς τα πάνω, έχουν δοθεί 8,5 τρις δολάρια σε τράπεζες και επιχειρήσεις, ώστε να μην χρεοκοπήσουν. Ο κρατικός παρεμβατισμός που τόσο δαιμονοποιήθηκε από τους “ταλιμπάν της αυτορυθμιζόμενης αγοράς”, τώρα γίνεται ευλογία για την κοινωνικοποίηση των καπιταλιστικών ζημιών: τα κέρδη ιδιωτικά και οι ζημιές κοινωνικές!

Ακόμα ένα δείγμα κοινωνικοποίησης των ζημιών που προκαλούν οι καπιταλιστές είναι οι οικολογικές καταστροφές [4]. Η οικολογική κρίση που βιώνουμε σήμερα είναι αδιαχώριστο τμήμα της καθολικής και γενικευμένης συστημικής σήψης. Πέρα από τη σταθερή και αμετακίνητη καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος για τη διατήρηση ενός ενεργοβόρου τρόπου ζωής που αντιστοιχεί στον “μετα-προτεσταντικό” υπερκαταναλωτικό δυτικό καπιταλισμό, βλέπουμε και μια αλυσίδα μικρών ή μεγάλων οικολογικών κρίσεων που προκαλούνται από τη συμπίεση του κόστους παραγωγής, επομένως από το δραστικό περιορισμό των μέτρων ασφαλείας, χάριν της μέγιστης δυνατής κεφαλαιοκρατικής κερδοφορίας. Ο βωμός της, με κάθε μέσο, αμετροφαγίας των αφεντικών απαιτεί και τις απαραίτητες θυσίες: το πυρηνικό «ατύχημα» στη Φουκοσίμα της Ιαπωνίας και η έκρηξη σε πλωτή δεξαμενή της Ιαπωνίας και η έκρηξη σε πλωτή δεξαμενή της Β.Ρ. στον κόλπο του Μεξικού είναι δύο πρόσφατα δείγματα. Στον ίδιο βωμό εκπορνεύεται και η σύγχρονη ιερόδουλη Επιστήμη, με την ολοκληρωτική της υπαγωγή στο Κεφάλαιο.

Είναι φως φανάρι: οι παρούσες αντικειμενικές συνθήκες είναι εκρηκτικές. Μόνο όσοι είναι τυφλωμένοι από την ιδεολογία (την ψευδή συνείδηση) δεν το βλέπουν. Τι γίνεται, όμως, με τον πυροκροτητή; Οι άνθρωποι δεν είναι τυφλά ενεργούμενα των αντικειμενικών συνθηκών. Είναι αυτοί οι ίδιοι που δημιουργούν την Ιστορία τους, μέσα από την πρακτική τους δραστηριότητα. Η υλική πραγματικότητα ως οργανική ενότητα των ήδη διαμορφωμένων αντικειμενικών συνθηκών και της δραστηριότητας των υποκειμένων, δεν είναι μια συνθήκη αιώνια και αμετάβλητη. Οι άνθρωποι μεταβάλλουν την πραγματικότητα που τους περιβάλλει και που μέσα της διαμορφώνονται, όχι αυθαίρετα, αλλά επενεργώντας σ’ αυτήν ως ιστορικά υποκείμενα.

Οι αντικειμενικές συνθήκες είναι το έδαφος πάνω στο οποίο οι άνθρωποι ως ιστορικά /δρώντα υποκείμενα καλλιεργούν την όποια δραστηριότητα τους (ακόμα και την παθητικότητα τους!). Και η καθολική συστημική κρίση αποτελεί ένα γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθεί μια επαναστατική δραστηριότητα του προλεταριάτου, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει πως υπάρχει μια μηχανιστική κίνηση προς την Κοινωνική Επανάσταση.

Τι γίνεται, λοιπόν, σήμερα με το ιστορικό υποκείμενο [5] της σύγχρονης κοινωνικής επανάστασης;

IΙ.

Η κρίση του κεϋνσιανισμού που ξέσπασε στις αρχές της δεκαετίας του ’70 είναι ένα σημείο καμπής για το δυτικό προλεταριάτο. Κατά σατανική σύμπτωση η κρίση του 1973 ξέσπασε ακριβώς εκατό χρόνια μετά την έναρξη της Μεγάλης Ύφεσης, η οποία διήρκησε 23 ολόκληρα χρόνια! Τότε ο δυτικός καπιταλισμός διασώθηκε μέσω του ιμπεριαλισμού και της αποικιοκρατικής επέκτασης. Τη δεκαετία του 1970 η απάντηση του Κεφαλαίου ήρθε μέσα από τη νεοφιλελεύθερη επίθεση, που κορυφώθηκε μετά την οριστική κατάρρευση του γραφειοκρατικού κρατικού καπιταλισμού (1989-91). Η αντικατάσταση του συγκεντρωτικού φορντικού μοντέλου παραγωγής με τη δύσκαμπτη πυραμιδική ιεραρχία του, από τον μεταφορντισμό με τις “ευέλικτες” μεθόδους, μετέβαλλε άρδην το έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύσσονταν η προλεταριακή ανταρσία, διαφοροποιώντας ταυτόχρονα και τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του προλεταριάτου.

Ο μεταφορντισμός με την ελαστικοποίηση της εργασίας δημιούργησε μια αναλώσιμη εργατική τάξη καταδικασμένη να ζει μεταξύ εργασίας και ανεργίας (πληρωμένης και απλήρωτης μιζέριας) και υπερεκμετάλλευσης: «το ιδανικό θα ήταν η εξασφάλιση απόλυτης, ει δυνατόν, “ευελιξίας” με τον εκφυλισμό της εργατικής τάξης σε ασπόνδυλη “μάζα” ατομικών πουλητών εργατικής δύναμης, μοναχικών ξένων σ’ ένα τυφλό αγώνα επιβίωσης “όλων ενάντιων όλων”. Φυσικά αυτό το ιδανικό απέχει πολύ από το να έχει επιτευχθεί, ή και πιθανότατα δε θα ολοκληρωθεί ποτέ. Ως τάση, όμως, έχει σημειώσει σοβαρά βήματα και αποτελεί μια από τις κύριες, υλικές βάσεις της απολυταρχικής μορφής» [6].

Η συγκεντρωτική εργασία στο φορντισμό, παρά τον υψηλό βαθμό ενσωμάτωσης της εργατικής τάξης, συνένωνε τους εργαζόμενους εναντίον της. Η αναδιάρθρωση της παραγωγής, όμως, κατακερμάτισε σε μεγάλο βαθμό το εργατικό προλεταριάτο, μείωσε τη συγκέντρωση ανά εργασιακό χώρο, διαλύοντας σταδιακά το μαζικό εργατικό κίνημα που άκμασε τις προηγούμενες δεκαετίες. Η αντικατάσταση του εργάτη- μάζα του φορντισμού, με τα ισχυρά συνδικάτα, τα δυνατά διαπραγματευτικά όπλα και τη συλλογική/ ταξική κουλτούρα, από το μεμονωμένο εργάτη-λάστιχο του αποκεντρωμένου μεταφορντισμού, οδήγησε στη σταδιακή κατάργηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων (αλλά και του ξεπεράσματος τους, που εμφανίστηκε στη δεκαετία του 60 και 70 ως “άρνηση εργασίας”): ‘‘ελεύθερος” o εργάτης πλέον πουλάει την εργατική του δύναμη “διαπραγματευόμενος” με τον καπιταλιστή ως μεμονωμένο άτομο. Ακόμα και τα ρεφορμιστικά ή κίτρινα συνδικάτα απαξιώνονται, ο ρόλος τους μειώνεται στην τυπική επικύρωση προαποφασισμένων επιλογών. Η τελευταία νησίδα παλαιού τύπου ρεφορμιστικού συνδικαλισμού, αυτή του δημόσιου τομέα κατεβάζει κι αυτή τα βρακιά αμαχητί. Φυσικά, δε θρηνούμε τη χρεοκοπία του συνδικαλισμού. Η χρεωκοπία όμως αυτή δε προήλθε από τ’ αριστερά, από το επαναστατικό προλεταριάτο, αλλά από τα δεξιά, από τη νεοφιλελεύθερη επίθεση.

Ο εργάτης πια δεν αντιμετωπίζει, μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, τον εαυτό του ως τάξη, αλλά ως απλό ξεκομμένο άτομο, ως μεταφυσικό / καθαρό άτομο. Δεν αντιμετωπίζει το αφεντικό του ως τάξη εναντίον τάξης, αλλά ως άτομο εναντίον τάξης. Ακόμα και η “άρνηση εργασίας” άρχισε να εμφανίζεται πλέον μοναχά ως ατομική λύση εξόδου από τη μισθωτή σχέση και όχι ως πολυπλόκαμη διαδικασία κατάργησης της μισθωτής εργασίας από τη συλλογική προλεταριακή δράση.

Η απαξίωση του εμπορεύματος- Εργατική Δύναμη κρύβει κι έναν τεράστιο κίνδυνο για το ίδιο το Κεφάλαιο: μια κρίσης υπερπαραγωγής /υποκατανάλωσης. Για την αποφυγή μιας τέτοιας κρίσης το Κεφάλαιο αύξησε δραστικά τη διαθεσιμότητα πίστωσης για το δυτικό προλεταριάτο, γεννώντας μια συνακόλουθη κουλτούρα υπερκατανάλωσης μέσω δανεισμού [7]. Το εύρημα δεν ήταν καινούργιο. Τη δεκαετία του 1920 το Κεφάλαιο θέλησε ν’ αντικαταστήσει τον παραδοσιακό “προτεσταντικό” καπιταλισμό του συντηρητισμού και της αποταμίευσης με την κουλτούρα της ξέφρενης κατανάλωσης. Οι αιτίες ήταν περίπου οι ίδιες : στοκ εμπορευμάτων συσσωρευόταν στις αποθήκες και στα εργοστάσια και έπρεπε οπωσδήποτε να πωληθούν. Η επικοινωνιακή επίθεση ξεκίνησε: «το μυστικό της οικονομικής ευμάρειας είναι η οργανωμένη δημιουργία της μη ικανοποίησης», έλεγε ο Τσαρλς Κέτεριγκ της Τζένεραλ Μότορς.«Οι πολυτέλειες για τους εύπορους πρέπει να μεταβληθούν σε ανάγκες για τις φτωχότερες τάξεις», συμπλήρωνε η Χέιζελ Κιρκ. Οι επιχειρήσεις ξεκινούν οι ίδιες να δημιουργούν τις ανάγκες που θέλουν να καλύψουν: «όταν έχεις το εμβόλιο ανακαλύπτεις τη βλογιά για να το πουλήσεις» [8], έλεγε ο αμερικάνος οικονομολόγος Τζων Γκαλμπρέιθ. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα κατασκευασμένης ανάγκης είναι η coca cola, η οποία μετατράπηκε από φαρμακευτικό σκεύασμα για τον πονοκέφαλό, στο πιο διάσημο αναψυκτικό του πλανήτη!

Η μεγέθυνση της αγοραστικής δύναμης που θα λειτουργούσε ανασταλτικά για το ξέσπασμα μιας κρίσης υπερπαραγωγής έγινε μέσω της καταναλωτικής πίστης: η αγορά με δόσεις μετατράπηκε σε εθισμό. Το “πείραμα” όμως, έληξε άδοξα μετά το κραχ του 1929.

Η σύγχρονη εφαρμογή της διέγερσης της κατανάλωσης μέσω του δανεισμού μπορεί να κάλυψε για ένα μεγάλο διάστημα τον ορατό κίνδυνο μια κρίσης που θα προκαλούσε η απαξίωση του εμπορεύματος- Εργατική δύναμη, αλλά το έκανε μόνο προσωρινά. Απλώς μετατόπισε την κρίση :«Ο υπερβολικός δανεισμός νοικοκυριών κι επιχειρήσεων, χαρακτηριστικός σε εποχές οικονομικής άνθησης, μετατρέπει τη συσσώρευση σε υπερσυσσώρευση. Οι κρίσεις αναστέλλονται, μόνο για να εκδηλωθούν πιο βίαια. Τα διογκούμενα χρέη επιχειρήσεων και νοικοκυριών εγκυμονούν το “φαινόμενο ντόμινο” των αλυσιδωτών χρεοκοπιών εμπόρων και τραπεζών, με αντίκτυπο σε όλη την οικονομία». Τα επισφαλή δάνεια χαμηλής φερεγγυότητας δημιούργησαν ένα φαύλο κύκλο, προκαλώντας απανωτές κρίσεις χρέους στα νοικοκυριά που αδυνατούσαν πλέον να αποπληρώσουν τα κερατιάτικα τους που τους φόρτωναν οι τράπεζες. Γι’ αυτό και η κρίση του 2008 ξεκίνησε ως αδυναμία αποπληρωμής των στεγαστικών δανείων των Η.Π.Α. [9].

Παράλληλα με την πολιτική δανεισμού στο δυτικό προλεταριάτο, είχαμε και την ένταση της διεθνοποίησης του Κεφαλαίου, που έσπαγε κάθε εθνικό φραγμό. Με τη μέθοδο του outsourcing το Κεφάλαιο έσπρωξε την πιο βρώμικη πλευρά της παραγωγικής διαδικασίας στις χώρες της περιφέρειας και στον Τρίτο Κόσμο, εκεί που θα μπορούσε ν’ αντλήσει πιο εύκολη υπεραξία (σχετική και απόλυτη) [10], με πειθαρχημένη, υπάκουη και φθηνή εργατική δύναμη, ελαστικές εργασιακές σχέσεις και μηδαμινά ή αμελητέα έξοδα περίθαλψης, ασφάλισης κλπ.. Αυτή η φυγή των κεφαλαίων προς χώρες με μικρότερο κόστος εργασίας (παγκόσμιο κοινωνικό ντάμπιγκ), απαξίωσε παραπέρα το εμπόρευμα- Εργατική Δύναμη της Δύσης, αλλά μετέβαλε και την οικονομική διάρθρωση των χωρών του ανεπτυγμένου καπιταλισμού.

Οι κενές θέσεις εργασίας στη Δύση καλύφθηκαν, εν μέρει κι όχι ολοκληρωτικά, με την υπερδιόγκωση του τριτογενή τομέα της οικονομίας [11]. Τα ενδιάμεσα κοινωνικά στρώματα, κινούμενα μεταξύ του προλεταριάτου και του Κεφαλαίου (μικροϊδιοκτήτες, μικροαστοί, αυτοαπασχολούμενοι, “εργατική αριστοκρατία” κλπ.) συγκρότησαν μια ισχυρή μικροαστική τάξη με όλη την κουλτούρα του συντηρητισμού και της αναρρίχησης που κουβαλά. Η ιδεολογία της ταξικής κινητικότητας, της ανέλιξης με το κοινωνικό ασανσέρ, κυριάρχησε όχι μονάχα στους μικροαστούς αλλά και σ’ ένα μεγάλο τμήμα των κατώτερων τάξεων, [12] μια και οι κοινωνικές τάξεις δεν είναι κάστες, ούτε χωρίζονται από ιδεολογικά σινικά τείχη. Η ηγεμονία της μικροαστικής ιδεολογίας διαχύθηκε και σ’ ένα σημαντικό κομμάτι του προλεταριάτου.

Ανακεφαλαιώνοντας: Όλες οι μεταβολές που ήρθαν με τη νεοφιλελεύθερη/ μεταφορντική αναδιάρθρωση (κατακερματισμός του προλεταριάτου, αύξηση της πίστωσης, “φυγή” του Κεφαλαίου στη χρηματοπιστωτική σφαίρα, καπιταλιστική διεθνοποίηση, παγκοσμιοποίηση κλπ.) είχαν τρεις βασικές επιπτώσεις:

1) Αν και επέτρεψαν στο Κεφάλαιο να ξεπεράσει την κρίση της δεκαετίας του 70, δημιούργησαν ένα μοντέλο συσσώρευσης που οδήγησε νομοτελειακά στην τρέχουσα κρίση.

2) Μετέβαλλαν άρδην το έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύσσονταν οι αγώνες του προλεταριάτου. Η συλλογική κουλτούρα αλλοιώθηκε, οι σχέσεις ταξικής αλληλεγγύης αντικαταστήθηκαν από το φιλοτομαριστικό μικροαστικό ατομικισμό. Κυριάρχησε η νοοτροπία της ατομικής λύσης στα προβλήματα και η παραδοσιακή προλεταριακή κουλτούρα της Αλληλεγγύης, της Αντίστασης και της ενεργητικότητας αντικαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό (αλλά όχι ολοκληρωτικά!) από τη μικροαστική κουλτούρα της κοινωνικής ανέλιξης, της παθητικότητας και του υπερκαταναλωτισμού μέσω δανεισμού.

ΙΙΙ.

Η έκλειψη της προλεταριακής ανταρσίας, φυσικά, ήταν μερική και όχι ολική. Η νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση δεν έγινε χωρίς αντίσταση στις χώρες του καπιταλιστικού κέντρου. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό δείγμα ήταν η άγρια απεργία των βρετανών ανθρακωρύχων, που κράτησε για έναν ολόκληρο χρόνο (1984-85). Η ήττα των ανθρακωρύχων σήμανε και την υποχώρηση του βρετανικού εργατικού κινήματος, που από τότε δεν έχει συνέλθει ολοκληρωτικά. Το 1985 η Αγγλία έζησε και τις πιο άγριες μητροπολιτικές ταραχές με αφορμή τη δολοφονία από μπάτσους μιας γυναίκας καραϊβικής καταγωγής. Χρειάστηκαν 26 ολόκληρα χρόνια για να επαναληφθούν παρόμοια γεγονότα…

Αλλά και άλλες χώρες της Ευρώπης έζησαν μητροπολιτικές ταραχές και άγριες απεργίες (Γαλλία, Ελλάδα κλπ.), ενώ στις Η.Π.Α. ο αποτυχημένος ηθοποιός και επιτυχημένος λακές του Κεφαλαίου, Ρόναλντ Ρέιγκαν καθάρισε με το εργατικό κίνημα απολύοντας σε μια νύχτα όλους τους απεργούς του συνδικάτου ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας και προσέλαβε στη θέση τους απεργοσπάστες. Από τότε το αμερικάνικο εργατικό κίνημα, ένα κίνημα με σπουδαία και ριζοσπαστική παράδοση από τον19ο αιώνα, δεν έχει σαλέψει…

Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση προκάλεσε και ογκώδεις διαδηλώσεις και ταραχές σε πολλά μέρη της Δύσης (Σηάτλ, Γένοβα, Πράγα, Θεσσαλονίκη), πνίγηκαν όμως στο πέλαγος των αντιφάσεων τους.

Η κατάσταση στην καπιταλιστική περιφέρεια ήταν σταθερά έκρυθμη. Βίαιες εξεγέρσεις συγκλόνισαν χώρες σαν την Αλβανία, την Ινδονησία(που είχαμε και την πτώση του δικτάτορα Σουχάρτο), τη Βολιβία, τον Ισημερινό κλπ.. στο Μεξικό είχαμε την εξέγερση των Ζαπατίστας στην Τσιάπας το 1994, χρονιά έναρξης της NAFTA, την εξέγερση στη γειτονική Οαχάκα, το 2006 που ξεκίνησε από την απεργία των δασκάλων και τις ταραχές για τις τιμές των τροφίμων το 2007. Στην Αργεντινή η νεοφιλελεύθερη φούσκα του “οικονομικού θαύματος” έσκασε το 2001,προκαλώντας εκτεταμένες ταραχές στο “λαμπερό παράδειγμα” του ΔΝΤ. Ο πρόεδρος του Ντε Λα Ρουά διέφυγε με ελικόπτερο από την Κάσα Ρουσάδα, πολιορκημένος από χιλιάδες διαδηλωτές, ενώ τρεις διαδοχικές κυβερνήσεις ανατράπηκαν από την εξέγερση, η οποία έληξε μετρώντας 27 νεκρούς.

Βλέπουμε λοιπόν πως η περίοδος της νεοφιλελεύθερης επίθεσης δεν ήταν και τόσο ειρηνική, όσο την παρουσιάζουν οι διάφοροι καλοθελητές. Άλλωστε, η περίοδος ανάμεσα το 1970 και το 2008 κάθε άλλο παρά σταθερή υπήρξε στο οικονομικό επίπεδο: 124 τραπεζικές και 208 νομισματικές κρίσεις, καθώς και 63 κρίσεις εθνικού χρέους δημιούργησαν έδαφος για την ανάπτυξη τέτοιων εξεγέρσεων. Η κρίση στο Μεξικό το ‘94, η ασιατική κρίση του ‘97-98, η ρωσική και βραζιλιάνικη κρίση το ‘98, η αργεντίνικη ‘99-2001 πυροδότησαν εντάσεις στις χώρες της καπιταλιστικής περιφέρειας. Εκεί θα ήταν άστοχο να μιλήσει κανείς για έκλειψη της προλεταριακής ανταρσίας.

Στη δύση όμως τα πράγματα ήταν λίγο διαφορετικά. Όταν το 2001 στις ΗΠΑ έσκασε η χρηματιστηριακή φούσκα και οι αποταμιευτές έχασαν τα 2/3 των καταθέσεων τους, δεν άνοιξε ρουθούνι. Το ίδιο έγινε και στην Ελλάδα δυο χρόνια νωρίτερα. Οι αντιστάσεις του κατακερματισμένου προλεταριάτου μετά την ήττα της δεκαετίας του ‘80, ολοένα και αραιώνουν (επαναλαμβάνουμε: χωρίς όμως να εξαφανίζονται ολότελα). Η κρίση όμως στην καρδιά του καπιταλισμού είναι ένα σημείο καμπής. Το κεφάλαιο για να γλυτώσει το τομάρι του, για να ανοίξει ένα νέο κύκλο συσσώρευσης, επιτίθεται με πρωτοφανή λύσσα, όχι μόνο εναντίον του παγκόσμιου προλεταριάτου, αλλά και εναντίον και των δυτικών μεσοστρωμάτων που εξέθρεψε και γιγάντωσε, για να τα συμπιέσει και να τα προλεταριοποιήσει [13].

Ο κοινωνικός- ταξικός ανταγωνισμός ολοένα και οξύνεται στις καπιταλιστικές μητροπόλεις, με κάθε αφορμή: η εξέγερση της νεολαίας και του επισφαλούς προλεταριάτου στην Ελλάδα του ‘08 και οι διαρκείς απεργιακές συγκρούσεις (είτε σε κλαδικό επίπεδο, είτε σε κεντρικό, όπως με την απόπειρα εισβολής στο κοινοβούλιο στις 5 Μάη του 2010), οι φοιτητικές ταραχές σε Αγγλία, Ιταλία και Γαλλία, οι ογκώδεις διαδηλώσεις και συγκρούσεις στη Γαλλία [14] με αφορμή το ασφαλιστικό, οι απαγωγές αφεντικών και διευθυντικών στελεχών στη Γαλλία και το Βέλγιο, οι ογκώδεις διαδηλώσεις σε διάφορες χώρες (από την Ουγγαρία ως το Ισραήλ, που πρώτη φορά βιώνει τέτοιου είδους διαδηλώσεις), οι συγκρούσεις στην Ισπανία με αφορμή το κόστος της επίσκεψης του πάπα, οι βίαιες συγκρούσεις με αφορμή οικολογικά ζητήματα στη Γερμανία, τη Νάπολη της Ιταλίας, τη Λευκίμη, την Κερατέα κλπ, είναι μερικά μονάχα δείγματα της ανάδυσης μιας νέας προλεταριακής και λαϊκής ανταρσίας στο δυτικό καπιταλισμό (ή τουλάχιστο σ’ ένα κομμάτι του).

Αν το ξέσπασμα του ελληνικού Δεκέμβρη αιφνιδίασε την ευρωπαϊκή αστική τάξη αναγκάζοντας μέχρι και τον τερατώδη νάνο Σαρκοζί να αποσύρει όπως- όπως την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση φοβούμενος το φαινόμενο ντόμινο, ο αγγλικός Αύγουστος όχι μόνο την αιφνιδίασε, αλλά και τη σόκαρε. Το σύνθημα των ελλήνων εξεγερμένων : «Είμαστε εικόνα από το μέλλον» αποδείχθηκε προφητικό. Όταν στις 6 Αυγούστου το ‘11 οι μπάτσοι δολοφόνησαν στο Τότεναμ τον 29 χρόνο Μαρκ Ντάγκαν, καραϊβικής καταγωγής και πατέρα 4 παιδιών, ξέσπασαν για 4 μέρες ιδιαίτερα άγριες ταραχές με λεηλασίες, επιθέσεις σε μπάτσους και αστυνομικά τμήματα (ακόμα και με όπλα!) καταστροφές κτηρίων, εμπρησμούς καταστημάτων, αλλά και 4 νεκρούς πολίτες που θέλησαν να εμποδίσουν τις ταραχές. Η αγγλική κυβέρνηση θέλησε να τα ρίξει όλα στις συμμορίες των δρόμων, αλλά και η ανθρωπογεωγραφία των περίπου 1600 συλληφθέντων άλλα μάρτυρα. Γράφει η Le Monde: «τα θεμελιώδη αίτια των ταραχών στη Βρετανία είναι ίδια μ’ αυτά των ταραχών στα παριζιάνικα μπανλιέ το 2005. Είναι η εξέγερση των ξεχασμένων μιας κοινωνίας που δε μπορεί πια να τους προσφέρει μια θέση κι ένα μέλλον. Ιδιαίτερα των νέων, σε ρήξη με το σχολείο με την οικογένεια, με τις αξίες… Όπως η κυβέρνηση Ντε Βιλπέν και Σαρκοζί το2005, έτσι και η κυβέρνηση Κάμερον το 2011 τείνει να αναγάγει τις ταραχές σε πρόβλημα εγκληματικότητας…». Λίγες μέρες μετά τις αγγλικές ταραχές, στη Γερμανία παρατηρήθηκε μπαράζ καθημερινών εμπρησμών πολυτελών αυτοκινήτων καθώς και συγκρούσεις μεταξύ νεαρών και μπάτσων στο Αμβούργο, με σημείο αναφοράς τις ταραχές στο Λονδίνο.

Στις χώρες της καπιταλιστικής περιφέρειας η ταξική πάλη παίρνει ακόμα πιο άγριες μορφές, οι συγκρούσεις ολοένα και πυκνώνουν και γίνονται και πιο λυσσασμένες με καταστροφές μέσων παραγωγής και δολοφονίες αφεντικών. Οι επισιτιστικές κρίσεις μεταμορφώνονται σε “εξεγέρσεις για το ψωμί” (food riots), όπως ακριβώς γίνονται στην προβιομηχανική Αγγλία. Οι χιλιάδες απολύσεις απαντώνται με λιντσαρίσματα αφεντικών και διευθυντικών στελεχών, η απόγνωση από τις φυσικές καταστροφές οδηγούν σε λεηλασίες και συγκρούσεις με το στρατό και την αστυνομία, ενώ δε λείπουν και οι αγώνες με οικολογικό περιεχόμενο: στο Περού, για παράδειγμα, πέντε προλετάριοι σκοτώθηκαν τον Ιούνη του 2011 σε ταραχές εναντίον πολυεθνικών εταιριών εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων της χώρας.

Τις ίδιες μέρες με τις αγγλικές ταραχές, σημειώθηκαν εξίσου σφοδρές ταραχές και στη Χιλή, μετά από διαδήλωση10.000 φοιτητών και μαθητών στις 8 Αυγούστου το 2011. Οι συγκρούσεις επαναλήφθηκαν λίγες μέρες αργότερα ενώ ταυτόχρονα απεργούσαν μεταλλωρύχοι [15]. Σκληροί οικολογικοί αγώνες αναπτύχθηκαν επίσης στη Νότια Παταγονία, εναντίον της κατασκευής υδροηλεκτρικών φραγμάτων και στη Βόρεια Χιλή, εναντίον ενός εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Συγχρόνως, συνεχίζεται και η σταθερή αντίσταση των ινδιάνων Mapoutse εναντίον του χιλιανικού κράτους. Ακόμα και 33 “ήρωες” ανθρακωρύχοι, που στις πλάτες τους παίχτηκε ένα θλιβερό τηλεοπτικό σώου διάσωσης, δέχτηκαν επίθεση με πέτρες και ντομάτες από άλλους προλετάριους, που τους κατηγορούσαν για κολλητιλίκια με την κυβέρνηση και προδοτική εξαργύρωση της περιπέτειας τους.

Και σε άλλες χώρες, όπως το Μπαγκλαντές, το Κασμίρ, τη Μοζαμβίκη, την Κόστα Ρίκα, τη Νότιο Αφρική, την Κίνα, την Ινδία, την Αλγερία κλπ. ξεσπούν μικρές ή μεγαλύτερες εξεγέρσεις, αφού το προλεταριάτο μάχεται πλέον για την αναπαραγωγή της ίδιας τους της ζωής. Στη Γουαδελούπη [16] μετά την κήρυξη γενικής απεργίας στις 20 Ιανουαρίου του 2009, ξέσπασαν συγκρούσεις με την αστυνομία, εμπρησμοί και λεηλασίες, σε μια εξέγερση που κράτησε για 44μέρες και εξαπλώθηκε και στην υπόλοιπη καραϊβική.

Στην Κίνα [17] οι προλετάριοι ξεσπούν εξίσου άγρια εναντίον των πλούσιων και των κρατικών αρχών. Ο κινέζος διανοούμενος Yu Jianrong αναφέρει: «στις 24 Ιουλίου2009 κατά τη διάρκεια μιας απεργίας στην εταιρία Tonghua Iron and steel δολοφονήθηκε ο γενικός διευθυντής. Ο Chen [ο γενικός διευθυντής] ανακοίνωσε ότι οι περισσότεροι εργαζόμενοι θα απολύονταν σε τρεις μέρες, σύμφωνα με την ανακοίνωση της αστυνομίας. Όταν τους ανακοίνωσε ότι ο αριθμός των εργαζόμενων θα μειωθεί από 30.000 σε 5.000και απαίτησε να γυρίσουν αμέσως στη δουλειά τους, το πλήθος εξεράγει από θυμό… Χτυπημένος από τους εργάτες, ο Chen Guojun πέθανε την ίδια νύχτα. Τρεις μέρες αργότερα ο όμιλος Jianlong Stell ανακοίνωσε την ακύρωση της εξαγοράς του εργοστασίου… Οι εργάτες πολλών πρώην κρατικών επιχειρήσεων σε πολλά μέρη άρχισαν να φωνάζουν συνθήματα σχετικά μ’ αυτό το γεγονός. Ένα από αυτά ήταν : “τι κάναμε στο μεγάλο αφεντικό της Tonghua που ήταν κακό;”. Αυτό τρομοκράτησε πολλά διευθυντικά στελέχη των πρώην κρατικών επιχειρήσεων που επιχειρούσαν αναδιάρθρωση και άρχισαν να μην εμφανίζονται στη δουλειά. Γιατί φοβούνται να μην τους σκοτώσουν».

Τα περιστατικά αυτά κάθε άλλο παρά μεμονωμένα είναι: «Οι ταραχές ξεκινούν ξαφνικά και τελειώνουν ξαφνικά… Ένα ακόμα χαρακτηριστικό τους είναι ότι πρόκειται για εντελώς ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Ξυλοδαρμοί, σπασίματα, λεηλασίες, καψίματα, πράξεις αυτού του είδους συμβαίνουν σε αυτές τις περιπτώσεις. Φέτος [2009] έχουν συμβεί αρκετά τέτοια γεγονότα». Οι προλετάριοι με κάθε δυνατή αφορμή καταστρέφουν εργοστάσια, κρατικά κτήρια και αστυνομικά τμήματα. Λεηλατούν εμπορικά καταστήματα, συγκρούονται με την εθνοφρουρά και εισβάλλουν σε κατοικίες στελεχών του “Κ”.Κ.της Κίνας που πουλάνε τις κοινοτικές γαίες.

Τον Ιούνη του 2010 οι σκληροί ταξικοί αγώνες αποκρυσταλλώθηκαν εντός του κυρίαρχου συστήματος με σημαντικές μισθολογικές αυξήσεις μέχρι 30% [18]. Ωστόσο η εντεινόμενη επισφαλοποίηση οδηγεί σε μια εκ νέου κατάσταση λαϊκού ξεσηκωμού: «Καθώς οι συγκρούσεις θα εντείνονται η κοινωνική πίεση θα γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη. Όταν ο καθένας θα αισθάνεται ότι δεν υπάρχει διέξοδος όλων των ειδών οι κοινωνικές δυνάμεις θα αναζητούν μια συμβιβαστική λύση. Αν δε γίνει εφικτό να βρεθεί κάποιος συμβιβασμός, ο κοινωνικός ξεσηκωμός θα καταστρέψει εντελώς την κοινωνική τάξη» (Yu).

Η μεγάλη έκπληξη όμως για τη δυτική κοινωνία ήρθε από τους άραβες, οι οποίοι ως πρότινος εμφανιζόταν μέσα από τα μυωπικά γυαλιά του οριενταλισμού, είτε ως παραδείγματα παθητικότητας, εθελοδουλίας και μοιρολατρίας, είτε ως καρικατούρες φανατικών “τρομοκρατών”. Το αραβικό προλεταριάτο με τη μαχητικότητά του και το ελπιδοφόρο πείσμα έχει βάλει τα γυαλιά στο διστακτικό και αναβλητικό δυτικό προλεταριάτο. Αν και ιδεολογικοί μηχανισμοί της ενσωματωμένης Αριστεράς, που ανακυκλώνουν διαρκώς την εμετική κουλτούρα του καρπαζοεισπράκτορα, εμφανίζουν την αραβική εξέγερση ως “ειρηνική επανάσταση” και εμπνέονται ηλίθια συνθήματα στα πλαίσια αυτής της στρεβλής ανάγνωσης (βλ. Αυγή: Με ένα φύσημα θα τους διώξουμε!), εντούτοις η εξέγερση που ξεκίνησε με την αυτοπυρπόληση του μικροπωλητή Μοχάμετ Μπουαζίζι στην Τύνιδα στις 16 Δεκέμβρη του 2010, γρήγορα μετατράπηκε σε ένα βίαιο ταξικό ξέσπασμα. Οι βανδαλισμοί στην Τυνησία κοστολογούνται γύρω στα 400.000.000 δηνάρια, σύμφωνα με τον πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου του συνδέσμου βιομηχανίας και εμπορίου!

Γρήγορα η εξέγερση εξαπλώθηκε και στην Αίγυπτο, στο Μπαχρέϊν και άλλες αραβικές χώρες, με ταραχές, λεηλασίες, σαμποτάζ, επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα και φυλακές, απελευθερώσεις κρατουμένων, μπλοκάρισμα της παραγωγής, εμπρησμούς δημόσιων κτηρίων: αυτή είναι η “ειρηνική επανάσταση”! Όσο για τη Συρία, την Υεμένη και τη Λιβύη, εκεί η “ειρηνική επανάσταση” πήρε και ένοπλη μορφή… [σημ. γρήγορα, όμως, αποδείχθηκε πως εξεγέρσεις όπως στη Λιβύη και την Συρία κι αργότερα στην Ουκρανία ήταν στην πραγματικότητα ιμπεριαλιστικές αντεπαναστάσεις).

Αν και το αραβικό προλεταριάτο διακατέχεται από αστικοδημοκρατικές αυταπάτες, η θρυαλλίδα για το ξέσπασμα της εξέγερσης δεν ήταν καθαρά πολιτική: «εκείνο που λιγότερο λέγεται από τους διεθνείς σχολιαστές αλλά είναι το πιο προφανές και αδιαμφισβήτητο, είναι ότι ο πυροδοτικός παράγοντας των εξεγέρσεων στάθηκε η παγκόσμια οικονομική κρίση. Και αυτή ήτανε αποτέλεσμα των στρατών της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης ή, όπως θα ήταν σωστότερο να λέμε, του ραγδαία παγκοσμιοποιημένου ολοκληρωτικού καπιταλισμού», γράφει ο ΦώτηςΤερζάκης [19]. Και ο Κώστας Βεργόπουλος: «όμως, σε κάθε περίπτωση, παρασιωπήθηκε ότι τα καθεστώτα που τώρα καταρρέουν, έπειτα από πρωτοφανή και λαϊκό ξεσηκωμό, αποτελούσαν αναπόσπαστα τμήματα και αναγκαία συμπληρώματα της παγκόσμιας τάξης με τη μορφή που αυτή εμφανίστηκε κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Τόσο η Τυνησία, όσο και η Αίγυπτος είχαν μετατραπεί σε χώρες μεταεγκατάστασης των μητροπολιτικών κεφαλαίων, που εγκατέλειψαν τις ευρωπαϊκές χώρες και επενδύονταν εκεί όπου το κόστος εργασίας εθεωρείτο ανταγωνιστικότερο. Οι εργατικοί μισθοί στις χώρες αυτές δεν υπερέβαιναν τα50 δολάρια το μήνα, ενώ οι εξαγωγές τους κατέκλυζαν τις ευρωπαϊκές αγορές. Τα εξωστρεφή οικονομικά υποδείγματα είχαν επιβληθεί στις χώρες αυτές από τις δυτικές πολυεθνικές εταιρείες, με σύμπραξη των τοπικών ολιγαρχιών» [20].

Σειρές κρατών του αραβικού κόσμου την τελευταία δεκαετία δέχτηκαν τα χάδια του ΔΝΤ και ο επικεφαλής του ταμείου Ντομινίκ Στρως Καν μιλούσε για το «οικονομικό θαύμα» της Τυνησίας, λίγες μόνο μέρες πριν ξεσπάσει η εξέγερση. Η πραγματικότητα ήταν τόσο ξεροκέφαλη που δεν πίστεψε ούτε καν την έκθεση των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών προς τον Σαρκοζί, που μιλούσε για την υποδειγματική σταθερότητα της Τυνησίας! Τα ίδια έγιναν και στην Αίγυπτο, με την παγκόσμια τράπεζα να δίνει συγχαρητήρια στον Μουμπάρακ και τις αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες να πίνουν νερό στο όνομα της οικονομικής ανάπτυξης (κατά μέσο όρο 5% στα έτη 1998-2008 και στις δύο χώρες).

Οι εξεγέρσεις ουσιαστικά ξεκίνησαν ως food riots στην Αλγερία,με συγκρούσεις με τους μπάτσους και λεηλασίες εναντίον της αύξησης των τιμών των τροφίμων. Η αλγερινή κυβέρνηση υποχώρησε και ανακάλεσε τις αυξήσεις, αλλά η αρχή έγινε. Η ανάλογη εξέγερση στην Τυνησία ανέτρεψε τον δικτάτορα Μπεν Άλι και επέκτεινε την εξέγερση σε ολόκληρο σχεδόν τον αραβικό κόσμο [21]. Οι συγκρούσεις πήραν τη μορφή ανοιχτών εμφύλιων πολέμων με το δυτικό υπεριμπεριαλισμό να κάνει οτιδήποτε περνά από το χέρι του για να χαλιναγωγήσει τις εξεγέρσεις και να τις από-ριζοσπαστικοποιήσει, είτε με το καρότο, είτε με το μαστίγιο. Έτσι ενώ στη Λιβύη επιχειρεί ως «υπερασπιστής» των εξεγερμένων και τους καπελώνει εγκαθιστώντας μια δυτικόφιλη κυβέρνηση ανδρείκελων, ταυτόχρονα στο Μπαχρέιν στέλνει τους σαουδάραβες συμμάχους για την καταστολή της εξέγερσης και την υπεράσπιση της δυτικόφιλης δυναστείας των Χαλίφα!

Η αραβική εξέγερση όμως μας δείχνει, όχι μονάχα τις δυνατότητες, αλλά και τα όρια του λαϊκού ξεσπάσματος, όταν απουσιάζει ένα συγκροτημένο και διάχυτο επαναστατικό κίνημα. Ο αυθορμητισμός των «μαζών» ή του «πλήθους» στοχοποιεί βασικά το πολιτικό εποικοδόμημα, χωρίς να εμβαθύνει τη δράση του εναντίον της καπιταλιστικής δομής, προτάσσοντας τη μια μορφή του κράτους (την αστικοδημοκρατική), εναντίον της δικτατορικής μορφής. Αν και οι επιθέσεις εναντίον τραπεζών και οικονομικών στόχων δείχνουν ξεκάθαρα τον ταξικό χαρακτήρα των ταραχών [22], ωστόσο η εξέγερση δε φτάνει στο σημείο να αμφισβητεί τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και την ολότητα των υπαρχουσών εξουσιαστικών κοινωνικών σχέσεων.

Απ’ την άλλη, μετά από τόσα χρόνια ηγεμονίας της φουκουγιαμικής/ νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας για το δήθεν τέλος της Ιστορίας και των ιδεολογιών (η ιδεολογία του τέλους των ιδεολογιών μόλυνε ακόμα και το μεταμοντέρνο αναρχισμό!), το αραβικό προλεταριάτο ξανατοποθέτησε τους λαούς ως ενεργά υποκείμενα της Ιστορίας, επομένως και ως υποκείμενα που δημιουργούν Ιστορία. Η προλεταριακή ανταρσία ήρθε πάλι στο προσκήνιο, μαζί με το επαναστατικό καθήκον της τάξης του προλεταριάτου: την κατάργηση του συνόλου της ταξικής/ιεραρχικής κοινωνίας, δηλαδή την καταστροφή του κεφαλαίου και την (αυτό)κατα-στροφή του προλεταριάτου.

Κι αυτό σημαίνει: να σπάσει το κέλυφος των ρεφορμιστικών/ διεκδικητικών αγώνων που αργά ή γρήγορα απορροφώνται μέσα στις κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις, ακόμα κι όταν παίρνουν βίαιες μορφές.

Κι αυτό σημαίνει: να σπάσει το κέλυφος των μηδενιστικών ξεσπασμάτων χωρίς αιτήματα και διεκδικήσεις, καθώς και οι πιο λυσσασμένες ταραχές αργά ή γρήγορα θα οδηγηθούν πίσω στη ρουτίνα της καπιταλιστικής κανονικότητας (ή ακόμα και θα απορροφηθούν απ’ αυτή ως ένα απλό στατιστικό ενδεχόμενο!)

Κι αυτό σημαίνει: κοινωνική επανάσταση που υπερβαίνει τόσο το ρεφορμισμό, όσο και το μηδενισμό, τόσο τα αιτήματα, όσο και την απουσία τους!

Κι αυτό σημαίνει: συνεξελικτική διαδικασία ένωσης του αυθορμητισμού του προλεταριάτου και της οργάνωσης του επαναστατικού κινήματος, αλληλοδιείσδυση του αυθόρμητου και οργανωμένου στοιχείου της ταξικής πάλης.

Κι αυτό σημαίνει: να εξωθηθεί στα έσχατά του όρια ο κοινωνικός/ταξικός ανταγωνισμός, να φτάσει στο σημείο που θα κάνει κάθε επιστροφή αδύνατη, στο σημείο που οι ίδιες οι περιστάσεις θα φωνάζουν:

Αντιεξουσιαστικός Κομμουνισμός ή καπιταλιστική βαρβαρότητα! Αλλιώς μας περιμένει η παλινδρόμηση…

IV 

Σαν κατακλείδα:

«Ο κομμουνισμός δεν είναι για εμάς μια κατάσταση πραγμάτων που πρέπει να εγκαθιδρυθεί, ένα ιδεώδες που σ’ αυτό θα πρέπει να προσαρμοστεί η πραγματικότητα. Ονομάζουμε κομμουνισμό την πραγματική κίνηση που καταργεί τη σημερινή κατάσταση πραγμάτων . Οι όροι αυτής της κίνησης προκύπτουν απ’ τις προϋποθέσεις που ήδη υπάρχουν».

Κ. Μαρξ

Η κρίση αναπαραγωγής της υπάρχουσας κοινωνίας (ως καθολική κρίση και όχι μονάχα ως οικονομική), μπορεί να μην οδηγεί σε μια μηχανιστική κίνηση προς την Επανάσταση και τον αντιεξουσιαστικό κομμουνισμό, αλλά δημιουργεί πιο ευνοϊκές αντικειμενικές δυνατότητες για μια τέτοια κίνηση, το έδαφος γίνεται γονιμότερο. Ταυτόχρονα διευρύνει και το πεδίο μέσα στο οποίο το ριζοσπαστικό κίνημα μπορεί να κινηθεί, ώστε να συμβάλλει στην ώθηση του ήδη οξυμένου κοινωνικού / ταξικού ανταγωνισμού προς μια επαναστατική κατεύθυνση. Η ταξική πάλη δεν είναι αυτόματα και επαναστατική, μιας και τις περισσότερες φορές απορροφάται στα πλαίσια των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων [23].

Στις παρούσες συνθήκες πύκνωσης του ιστορικού χρόνου νέα καθήκοντα επιβάλλονται στο ριζοσπαστικό κίνημα, πέρα απ’ τη βαρετή αυτοαναφορικότητα, απ’ την οποία ασθενεί μεγάλο κομμάτι του αναρχικού χώρου. Καθήκον μας είναι η συμμετοχή σε όλες τις εκφάνσεις του κοινωνικού/ ταξικού ανταγωνισμού, ακόμα κι αν δεν μας εκφράζουν ολοκληρωτικά. Θα πρέπει το κίνημα να έχει τη δική του συμβολή (άπλωμα, επικάλυψη και ένωση) στις κοινωνικές συνθήκες, στην ολοένα πιο διευρυνόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια. Κι αυτό σημαίνει διάχυση του επαναστατικού λόγου και της πρακτικής και όχι απλή διασπορά! Το κίνημα είναι οργανικό τμήμα του προλεταριάτου και όχι οντότητα ή κόμμα έξω απ’ αυτό. Να βγούμε απ’ το καβούκι μας και να σταθούμε όρθιοι, όχι στο περιθώριο του παλιού κόσμου που καταρρέει, αλλά στο κέντρο του νέου κόσμου που αναδύεται!

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι μια σφηνωμένη στα κεφάλια φιλοσόφων ιδέα για μια ιδανική κοινωνία. ‘Όποιος  μιλάει για ιδανικές κοινωνίες είναι ιδανικός κρετίνος. Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός είναι υπαρκτή τάση μέσα στη σημερινή κοινωνία και όχι στα νεφελώδη ονειροπολήματα, που νομίζουν πως μια μέρα θα βρέξει επανάσταση και η αταξική κοινωνία θα προσγειωθεί πάνω στην καπιταλισμό.

Το προλεταριάτο μετατρέπεται από «τάξη καθ’ εαυτή» σε «τάξη δι’εαυτή», από αντικείμενο της καπιταλιστικής παραγωγής και αναπαραγωγής, σε υποκείμενο της ιστορικής δημιουργίας του κομμουνισμού, όταν επιτίθεται στις υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις και ενεργεί προς την κατεύθυνση της καταστροφής του κεφαλαίου (επομένως και της αυτοκαταστροφής του!). Φυσικά, το προλεταριάτο δε θα εξεγερθεί ποτέ σύσσωμο: ακόμα και σε μια ενδεχόμενη επαναστατική διαδικασία ένα κομμάτι του θα παραμείνει «τάξη καθ’ εαυτή». Ο ρόλος του εν ενεργεία επαναστατικού υποκειμένου είναι διπλός: απ’ τη μια η καταστροφή του παλιού κόσμου κι απ’ την άλλη το χτίσιμο του νέου. Η διαδικασία αυτή είναι εξελικτική, όχι φυσικά με χωριστά μεταξύ τους στάδια όπως υποστηρίζει ο μαρξισμός (κρατικός σοσιαλισμός και μετάβαση μέσα απ’ τη δικτατορία του κόμματος στον αναρχικό κομμουνισμό), αλλά ως κομμουνιστικο-ποίηση των κοινωνικών σχέσεων. Αυτός είναι ο «από τα κάτω» αντιεξουσιαστικός κουμμουνισμός, ο μόνος ικανός να πραγματώσει την αταξική (αναρχική και κομμουνιστική) κοινωνία, σε αντίθεση με τον κομμουνισμό που προσπαθεί να επιβληθεί από τα πάνω (μπλανκισμός/μπολσεβικισμός) που νομοτελειακά εκφυλίζεται σε δικτατορία. Ο αντι-εξουσιαστικός κομμουνισμός είναι η ποίηση του κομμουνισμού, με την αρχαιοελληνική έννοια: είναι η επινοητική/ δημιουργική δραστηριότητα του προλεταριάτου.

Οι προϋποθέσεις, όμως, για κάτι τέτοιο είναι δύο: πρώτον, ένα αυξημένο επίπεδο συνειδητότητας και δεύτερον η βίαιη επιβολή επί του κεφαλαίου και των υπηρετών του. Το προλεταριάτο πρέπει να επιβάλλει την εξουσία του: είναι η τάξη που καταργεί όλες τις τάξεις και η εξουσία που καταργεί κάθε εξουσία! [24]

Η προλεταριακή Αντεξουσία απ’ την οπτική του κεφαλαίου είναι «δικτατορία του προλεταριάτου», όπως και η αστική δημοκρατία απ’ την προλεταριακή οπτική είναι η δικτατορία του κεφαλαίου.

Εάν κάποτε το προλεταριάτο καταστρέψει το κεφάλαιο και τον εαυτό του, χτίζοντας μια αταξική κοινωνία, τότε και μόνο παύει να είναι «τάξη για τον εαυτό της» μιας και δεν είναι πλέον ούτε καν «τάξη καθεαυτή».

Ο κομμουνισμός λοιπόν δεν παράγεται μηχανιστικά απ’ τις αντικειμενικές συνθήκες [25] όπως ενδεχομένως συμβαίνει με τις εξεγέρσεις. Ως ποιοτική εξέλιξη αυτών των εξεγέρσεων ο κομμουνισμός πρέπει να ποιηθεί απ’ την επινοητική/ δημιουργική δραστηριότητα των προλετάριων!

Σημειώσεις:

1. «Η κρίση θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή ως ένα κοινωνικό, και όχι οικονομικό, φαινόμενο, ως κρίση της κοινωνικής σχέσης μεταξύ κεφαλαίου και προλεταριάτου. Όταν η κρίση της καπιταλιστικής κοινωνικής σχέσης βαθαίνει και γίνεται εξεγερτική, η δραστηριότητα του προλεταριάτου μεταβάλλεται ποιοτικά απ’ αυτήν που είχε στη συνηθισμένη πορεία της ταξικής πάλης, η οποία δε σταματά ποτέ, ούτε και σε περιόδους ευημερίας» (Bruno Astarian: Δραστηριότητα κρίσης και κομμουνιστικοποίηση, μτφ πρακτορείο Rioters και Blaumachen).

Για μια ακόμη φορά να τονίσουμε πως προλετάριους δε θεωρούμε μονάχα τους εργάτες, αλλά κι αυτούς που μετέχουν σε άλλους τομείς της αναπαραγωγής του καπιταλισμού(π.χ. μαθητές, φοιτητές, φαντάρους, νοικοκυρές, άεργους, παραβατικούς κτλ), οι οποίοι μη έχοντας άλλο μέσο επιβίωσης πέρα απ’ την εργατική τους δύναμη (ασχέτως αν την ενεργοποιούν ή όχι), χάνουν τον έλεγχο της ίδιας τους της ζωής σ’ ένα καθεστώς καθολικής ετερονομίας.

2.  Φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας: Θέσεις για την κρίση. Μτφ coghnorti.wordpress.com Το εμπόρευμα, όπως πρώτος ο Αριστοτέλης έχει τονίσει, έχει διπλή φύση. Απ’ τη μια γίνεται μέσο για προσπορισμό κέρδους μέσα απ’ τις εμπορευματικές σχέσεις (ανταλλακτική αξία)κι απ’ την άλλη γίνεται μέσο για την ικανοποίηση μιας ανάγκης ή για την άντληση μιας απόλαυσης (αξία χρήσης).

3. Ο μάντης Φινέας τιμωρήθηκε με τύφλωση επειδή αποκάλυψε τις βουλές του Δία. Βασανίζονταν διαρκώς απ’ την πείνα, αφού οι Άρπυες του άρπαζαν το μεγαλύτερο μέρος της τροφής του. Σήμερα, την ίδια ώρα που χίλιοι καπιταλιστές κατέχουν περισσότερο πλούτο από 3,5δισεκατομμύρια ανθρώπους, περίπου 1 δις άνθρωποι υποσιτίζονται και ζουν σε τρώγλες ή παραγκουπόλεις. Κι αυτό συμβαίνει ενώ η παραγωγή τροφής έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια κι απ’ το 1950 το παγκόσμιο ΑΕΠ έχει εκτοξευθεί σε δυσθεώρητα ύψη, εν σχέσει με τον παγκόσμιο πληθυσμό, γεγονός που διαψεύδει στην πράξη τις παπαριές του μαλθουσιανισμού. Την ίδια ώρα που το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού συσσωρεύει το 80% του παγκόσμιου εισοδήματος, 1,2 δις άνθρωποι ζουν με λιγότερο από 1 δολάριο την ημέρα και 4 απ’ τα 6,6 δις του παγκόσμιου πληθυσμού επιβιώνουν με 1 ως 8 δολάρια. Εκατομμύρια βρέφη και παιδιά δολοφονούνται κάθε χρόνο με το μαρτύριο της πείνας ή λόγω της ελλιπούς ιατρικής περίθαλψης. Ο Ζαν Ζιγκλέρ, στέλεχος του ΟΗΕ και γνωστός κοινωνιολόγος, λέει χαρακτηριστικά: «Κάθε παιδί που πεθαίνει απ’ την πείνα, πεθαίνει δολοφονημένο». Τον Ιούλη του 2011, μέσα σε λίγες μονάχα μέρες, τριάντα χιλιάδες παιδιά πέθαναν απ’ το λιμό στο Κέρας της Αφρικής. Αυτά προφανώς είναι ψιλά γράμματα και «ζήτημα επιλογής» για τις Μαρίες Αντουανέτες του νεοφιλελευθερισμού και του νεομηδενισμού…

4. Σε αντίθεση με τη μυθολογία που θέλει τον Μαρξ ως άνευ όρων οπαδό της ανάπτυξης, ο ίδιος είχε καταγγείλει την καταστροφή της φύσης έναν αιώνα πριν την εμφάνιση του οικολογικού κινήματος, μιλώντας για την ανεπανόρθωτη ρήξη που έφερε ο καπιταλισμός στο «μεταβολισμό της Φύσης». Έγραφε στο Κεφάλαιο: « Κάθε πρόοδος στην κεφαλαιοκρατική γεωργία είναι πρόοδος ,όχι μόνο στην τέχνη της εκμετάλλευσης του εργαζομένου, αλλά και στην τέχνη απογύμνωσης του εδάφους. Κάθε πρόοδος στην τέχνη της προσωρινής αύξησης της γονιμότητας του είναι πρόοδος στην καταστροφή των μόνιμων πηγών γονιμότητας. Όσο περισσότερο μια χώρα[…] αναπτύσσεται στη βάση της μεγάλης βιομηχανίας, τόσο πιο γρήγορα ολοκληρώνεται αυτή η διαδικασία καταστροφής» (1867).Ο Ένγκελς εννιά χρόνια αργότερα έγραφε: «Εν συντομία, το ζώο χρησιμοποιεί μονάχα τη φύση και της προκαλεί αλλαγές απλά με την παρουσία του. Ο άνθρωπος τη μεταβολίζει και τη χρησιμοποιεί για τους σκοπούς του, κυριαρχεί πάνω της με την εργασία […] Ας μην κολακευόμαστε όμως και πολύ με τις ανθρώπινες νίκες πάνω στη φύση. Για κάθε τέτοια νίκη, η φύση εκδικείται. Κάθε μια απ’ αυτές τις νίκες έχει, σε πρώτο χρόνο, συνέπειες που έχουμε υπολογίσει, αλλά σε δεύτερο και τρίτο χρόνο έχει εντελώς απρόβλεπτα αποτελέσματα[..] Κι έτσι κάθε βήμα μας θυμίζει ότι καθόλου δεν κυριαρχούμε πάνω στη φύση όπως ο κατακτητής κυριαρχεί πάνω σ’ ένα ξένο λαό, μα ότι με τη σάρκα, τα κόκκαλα και τον εγκέφαλό μας ανήκουμε σ’ αυτήν και βρισκόμαστε μέσα της».

5. Στην αγωνιώδη αναζήτηση του «επαναστατικού υποκειμένου» οι περισσότεροι πέσαμε στη μεταφυσική παγίδα του ορισμού ενός αμετάβλητου υποκειμένου: της εργατικής τάξης στο μαρξισμό ή των ίδιων των «επαναστατών» στον αναρχοατομικισμό (σπουδαία ανακάλυψη να ορίζεις τον ίδιο τον εαυτό σου ως επαναστατικό υποκείμενο!). Το ίδιο πράξαμε κι εμείς όταν στο αυτοκριτικό κείμενο του 7ου τεύχους ορίσαμε ως επαναστατικό υποκείμενο το «κοινωνικό άτομο» γενικά κι αόριστα. Υπάρχουν εν δυνάμει και εν ενεργεία υποκείμενα. Το προλεταριάτο είναι δυνάμει επαναστατικό υποκείμενο, λόγω των ίδιων των συνθηκών της ύπαρξής του. Μετατρέπεται σε εν ενεργεία υποκείμενο εκείνο το τμήμα του (ως άτομα, ως ομάδες και ως τάξη την ίδια στιγμή) όταν ενεργοποιεί την λανθάνουσα επαναστατικότητα του και από αντικείμενο της παραγωγής και αναπαραγωγής του καπιταλισμού, μετατρέπεται σε υποκείμενο της επανάστασης, από τάξη καθεαυτή γίνεται τάξη διεαυτή. Αυτή είναι και η αναγκαία μετάβαση για την καταστροφή κάθε τάξης, άρα και κάθε ιεραρχίας.

6. Βλ Πέτρος Παπακωνσταντίνου: «Το χρυσό παραπέτασμα: η γέννηση του ολοκληρωτικού καπιταλισμού» εκδ. Α.Α. Λιβάνη

7. Εδώ θα πρέπει να αποφύγουμε μια ηθικίστικη κριτική του καταναλωτισμού, που ουσιαστικά προτάσσει έναν ασκητισμό που ταιριάζει σε μια φεουδαρχική νοοτροπία. Δεν υπάρχει τίποτε το κακό στην κατανάλωση αξιών χρήσης. Το ζήτημα είναι με ποιους όρους γίνεται αυτή. Στον καπιταλισμό είναι οι άνθρωποι που καταναλώνονται απ’ ταεμπορεύματα…

8. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα με το τεράστιο αλισβερίσι με τα εμβόλια του ιού της «γρίπης των χοίρων». Κάποτε ο Ιονέσκο, με μια δόση υπερβολής, αλλά και μια δόση αλήθειας, έγραφε στο «Ρινόκερο»:

«Ζαν: Οι γιατροί εφευρίσκουν αρρώστιες που δεν υπάρχουν.

Μπερενζέ: Μπορεί. Αλλά αυτές που εφευρίσκουν ξέρουν και τις γιατρεύουν».

9. Η κρίση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος (sub rimes), ουσιαστικά ξεκίνησε τον Φλεβάρη του 2007, όταν η HSBC ανακοίνωση πως εξ’ αιτίας των ανεξόφλητων δανείων θα περιορίσει το κέρδος της κατά 10,5 δις δολάρια. Στις 9 Αυγούστου του 2007 ακολούθησε πανικός όταν η ΒΝΡ Paribas ανακοίνωσε το πάγωμα τριών αμοιβαίων κεφαλαίων που περιέχουν sub rimes. Στις 16 Σεπτεμβρίου του 2008 η κρίση γιγαντώνεται με τη χρεωκοπία της Lehman Brothers. Πάντως, όπως αναφέρει ο Τζέιμς Κένεθ Γκαλμπρέιθ (γιος του Τζον Γκαλμπρέιθ), ήδη απ’ το 2004 το FBI προειδοποιούσε ανοιχτά την κυβέρνηση για «επιδημία διαφθοράς στην αγορά στεγαστικών δανείων». Για το ίδιο θέμα, ο αμερικάνος οικονομολόγος Richard Wolff γράφει πως η κρίση: «αναπτύχθηκε απ’ τα υπερβολικά επίπεδα χρέους των αμερικανών νοικοκυριών και επιχειρήσεων (κυρίως των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων). Το κλειδί στην κρίση ήταν η στασιμότητα των μισθών από τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Καθώς το κόστος του αμερικάνικου ονείρου διαρκώς αυξανόταν, ενώ δε συνέβαινε κάτι ανάλογο με τους μισθούς, τα νοικοκυριά δανειζόντουσαν πλέον όλο και περισσότερο (υποθήκες, πιστωτικές κάρτες, δάνεια για αυτοκίνητα, σπουδές). Τα χρέη συσσωρευόταν στη βάση της στασιμότητας των πραγματικών μισθών. Αυτή η μη βιώσιμη πιστωτική φούσκα έσκασε το 2007[…]Τα τεράστια κερδοσκοπικά κέρδη παρότρυναν τους χρηματοπιστωτές να δανείζονται σε ένα αυτοενισχυόμενο σπιράλ που ήταν ακόμα περισσότερο απαλλαγμένο από τα επίπεδα χρέους των νοικοκυριών πάνω στα οποία ήταν βασισμένο. Η βάση όμως κατέρρευσε, καθώς εκατομμύρια αμερικάνοι εργαζόμενοι δε μπορούσαν πλέον να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Το ίδιο έγινε και με τις χρηματοπιστωτικές φούσκες που είχαν «χτιστεί» πάνω σ’ αυτά τα χρέη» (R.Wolff: «Οι παραλογισμοί της κρίσης», Ελευθεροτυπία 11/9/2011)

10. Απόλυτη είναι η υπεραξία που αποσπάται μέσω της αύξησης του χρόνου εργασίας ή της μείωσης των μισθών, ενώ σχετική υπεραξία είναι αυτή που αποσπάται μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας (με την εντατικοποίηση, τις τεχνολογικές καινοτομίες κλπ

11. Χαρακτηριστικά στις ΗΠΑ το 1870 υπήρχαν μόλις 3 εκατομμύρια εργαζόμενοι στον τομέα των υπηρεσιών, ενώ τη δεκαετία του 1990 ξεπέρασαν τα 90 εκατομμύρια.

12. Αν και η ταξική κινητικότητα είναι κύριο χαρακτηριστικό των μεσοστρωμάτων,  ωστόσο στον ανεπτυγμένο δυτικό καπιταλισμό αφορά και την εργατική τάξη(όχι όμως στη διάσταση που της δίνουν οι διάφορες αντικοινωνιστικές ιδεολογίες των τελευταίων χρόνων

13. Βλέπουμε στην Ελλάδα ιδιαίτερα βίαιους αγώνες συμπιεσμένων μεσοστρωμάτων,  όπως και των ιδιοκτητών φορτηγών το καλοκαίρι του 2010 και των ιδιοκτητών ταξί το καλοκαίρι του 2011. Σ’ αυτές τις κατηγορίες υπάρχει μια έντονη διαστρωμάτωση ανάμεσα στους φτωχότερους αυτοαπασχολούμενους και τους πιο εύπορους , οι οποίοι κατέχουν πολλές άδειες φορτηγών ή ταξί. Οι πρώτοι είναι αυτοί που αγωνίστηκαν πιο μαχητικά, συγκρουόμενοι με μπάτσους, καταστρέφοντας γραφεία βουλευτών και ξυλοκοπώντας το Σεπτέμβρη του 2010 στη ΔΕΘ τον πρόεδρο του ΕΒΕΑ Μίχαλο. Οι δεύτεροι κατέχοντας τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία ξεπούλησαν τους αγώνες, μιας και μπορούν πιο εύκολα να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες που δημιουργεί το άνοιγμα των επαγγελμάτων τους.

14. Ανάμεσα σ’ ένα σωρό από μαλακίες, ο ευρωβουλευτής των πρασίνων και πρώην αναρχικός Ντανιέλ Κον Μπεντίτ, γράφει: «Στη Γαλλία η εξέγερση των υποβαθμισμένων προαστίων το 2005 και η μεγάλη κινητοποίηση των φοιτητών εναντίον του CPE το 2006 έκαναν ορατό από τη μια το αυξανόμενο αίσθημα αποκλεισμού ενός σημαντικού στρώματος της κοινωνίας κι απ’ την άλλη το αίσθημα υποβάθμισης των μεσαίων στρωμάτων, που κατά τη διάρκεια του 1980 προβάλλονταν σαν τα αγαπημένα παιδιά του συστήματος. Το χειμώνα του 2008-09 η Ελλάδα πήρε φωτά από το ξέσπασμα της οργής μιας νεολαίας υποβαθμισμένης και απελπισμένης […] Στους μήνες που έρχονται φοβάμαι κοινωνικές εκρήξεις. Ήδη στην Ισλανδία, στην Λετονία, Στη Λιθουανία οι άνθρωποι έκαναν πορείες προς τη Βουλή» (Κον Μπεντίτ: «Τι να κάνουμε;» εκδ. Κέδρος). CPE είναι ο νόμος για το συμβόλαιο πρώτης πρόσληψης των νέων, με δυσμενείς για αυτούς όρους. Να σημειωθεί πως στο διάστημα της μεγάλης ανάπτυξης στη Γαλλία, το 0,01% των πλουσίων οικογενειών αύξησαν τα εισοδήματά τους κατά 42,6%, έναντι μιας αύξησης μόλις 4,6% του 90% των λιγότερων εύπορων οικογενειακών.

15. Στις 25 Αυγούστου κατά τη διάρκεια διαδήλωσης μαθητών, φοιτητών και εργατών, οι μπάτσοι σκότωσαν ένα 16χρονο μαθητή, πυροδοτώντας νέες ταραχές. Η δολοφονία αυτή έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια των μαζικών διαδηλώσεων (περίπου 600.000 άτομα) στο πλαίσιο της 48ωρης πανεθνικής απεργίας. Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων 6 μπάτσοι τραυματίστηκαν από πυροβολισμούς (σύνολο 42 μπάτσοι τραυματίες), στήθηκαν οδοφράγματα, έγιναν επιθέσεις σε απεργοσπάστες, σπάστηκαν 270 λεωφορεία, πυρπολήθηκε μια αμαξοστοιχία, προκλήθηκαν ηλεκτρικά μπλακ άουτ και λεηλατήθηκαν δημοτικά γραφεία.

16. Τα στοιχεία για τα γεγονότα στην Καραϊβική και αρκετά απ’ τα στοιχεία για την Κίνα και τις αραβικές χώρες έχουν αντληθεί απ’ το 4ο και 5ο τεύχος του Blaumachen.

17. Η «κομμουνιστική» Κίνα μπήκε στο δρόμο της καπιταλιστικής ανάπτυξης το 1978,με τη συνεργασία του “Κ” Κ Κίνας του Ντεγκ Σιάο Πιγκ, με τον ηγέτη της νεοσυντηριτικής Σχολής του Σικάγου Μίλτον Φρίντμαν. Ο Φρίντμαν υπήρξε και φίλος και στενός συνεργάτης του δικτάτορα της Χιλής Πινοσέτ. Η Κίνα σήμερα είναι η δεύτερη σε μέγεθος οικονομία, ξεπερνώντας την Ιαπωνία, καθώς και ο μεγαλύτερος πιστωτής των ΗΠΑ. Η Κίνα διαθέτει 100 εκατομμύρια βιομηχανικούς εργάτες, αλλά και δεκάδες εκατομμύρια εφεδρικό βιομηχανικό στρατό νομαδικών εργατών, εξ’ αιτίας της εσωτερικής μετανάστευσης. Χωρίς μόνιμη κατοικία, ασφαλιστικά δικαιώματα κλπ, ο βιομηχανικός εφεδρικός στρατός συμπιέζει προς τα κάτω τα μεροκάματα δημιουργώντας τις απαραίτητες συνθήκες καπιταλιστικής συσσώρευσης. Σχετικά με το ρόλο της Κίνας, γράφει ο Π. Παπακωνσταντίνου: «Η Κίνα λειτούργησε ως προσωρινή βαλβίδα εκτόνωσης της κρίσης υπερσυσσώρευσης με την απορρόφηση πλεοναζόντων κεφαλαίων της Δύσης και της προσέφερε έναν παγκόσμιο, εφεδρικό, βιομηχανικό στρατό εργασίας».

18. Το ζήτημα δεν είναι φυσικά ένα απλό πλασάρισμα με ευνοϊκούς όρους στις υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις. ‘Όπως έλεγε κι ο γερό Κάρολος: «Μια αύξηση στους μισθούς απλώς σημαίνει ότι το μήκος και το Βάρος της χρυσής αλυσίδας, που έχει ήδη σφυρηλατήσει για λογαριασμό του ο μισθωτός εργάτης, επιτρέπεται να χαλαρώσει λιγάκι».

19. Βλ Πανοπτικόν, τεύχος 15

20. Βλ Κ.Βεργόπουλος: «Μετά το τέλος» Α.Α. Λιβάνη

21. Είναι εντυπωσιακή η εξάπλωση των εξεγέρσεων με τη χρήση νέων τεχνολογιών. Το διαδίκτυο έπαιξε ανάλογο ρόλο με τους σιδηρόδρομους στη μεξικάνικη επανάσταση: συνένωσε τις διάσπαρτες τοπικές εξεγέρσεις σε μια πανεθνική επανάσταση.

22 «Στην Τυνησία το επαναστατημένο πλήθος γκρέμισε τις πύλες του φυλασσόμενου τουριστικού θέρετρου Hammanet, πυρπόλησε την έπαυλη ενός γνωστού καπιταλιστή μέλους της οικογένειας του Μπεν Αλί, έκαψε τράπεζες κι αστυνομικά τμήματα. Στην Αίγυπτο το ταξικό μίσος εκφράστηκε με την πυρπόληση του σπιτιού του Ahmed Ezz, ενός «φίλου» του Μουμπάρακ, ο οποίος έλεγχε τα δυο τρίτα της βιομηχανίας ατσαλιού και ήταν ταυτόχρονα ο οργανωτής της προεκλογικής εκστρατείας του κυβερνώντος κόμματος. Το σπίτι του πυρπολήθηκε όχι μια αλλά τρεις φορές κατά τη διάρκεια των γεγονότων» (Blaumachen τ.5)

23. Ο Καστοριάδης σωστά επισημαίνει πως οι κρίσεις ενδέχεται να απειλήσουν ακόμα και την επιβίωση του καπιταλισμού: «αν οι μάζες των εργαζομένων είναι αρκετά μαχητικές για να αμφισβητήσουν το καπιταλιστικό σύστημα κι αρκετά συνειδητοποιημένες για να το κατεδαφίσουν και να οργανώσουν στα συντρίμμια του μια νέα κοινωνία. Η ίδια η λειτουργία του καπιταλισμού εγγυάται λοιπόν ότι πάντα θα υπάρχουν «επαναστατικές ευκαιρίες», δεν εγγυάται όμως την επιτυχία τους, η οποία εξαρτάται μόνο απ’ το βαθμό συνειδητοποίησης κι αυτονομίας των μαζών» (στο «Σύγχρονος καπιταλισμός κι επανάσταση», εκδ. Ύψιλον).

24. Όπως έγραφε το 1969 ο αναρχικός Μάρει Μπούκτσιν : «Η μόνη πράξη εξουσίας που μπορεί να συγχωρεθεί είναι αυτή η πράξη -η λαϊκή επανάσταση- που τελικά θα καταλύσει την εξουσία καθαυτή, δίνοντας σε κάθε άτομο εξουσία πάνω στην καθημερινή του ζωή»(στο «Άκου μαρξιστή! «εκδ. Διεθνής Βιβλιοθήκη). Και ο πατριάρχης του αναρχισμού Μπακούνιν σε επιστολή του προς τον Αλμπέρ Ρισάρ, έγραφε: «πιστεύω μόνο στην επαναστατική αναρχία, η οποία θα συνοδεύεται παντού από μια αόρατη, συλλογική εξουσία, τη μόνη δικτατορία που αποδέχομαι, διότι μόνο αυτή συμβιβάζεται με τις λαϊκές επιδιώξεις και τη δυναμική ορμή του επαναστατικού κινήματος!» (1870)