Απ’ την Υπαρξιακή Ανταρσία στην Κοινωνική Επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Άπατρις #21)

Ι

«Μόνο συλλογική ύπαρξη υπάρχει, μόνο κοινωνική ύπαρξη υπάρχει. Είναι γελοίο να υποστηρίζει κανείς ότι η Κόλαση είναι οι Άλλοι. Οι άλλοι, όπως και η ίδια η πραγματικότητα, μπορεί να είναι πηγή εμποδίων, αλλά είναι επίσης και πηγή δυνατοτήτων» Κορνήλιος Καστοριάδης

«Πραγματικός πλούτος είναι η ανάπτυξη της κοινωνικής ατομικότητας»
Καρλ Μαρξ

Η υπαρξιακή ανταρσία, το εξεγερτικό βίωμα "εδώ και τώρα", είναι αναμφίβολα ένα σημαντικό κομμάτι του συνολικού αντιεξουσιαστικού επαναστατικού προτάγματος και δεν πρέπει να το υποτιμούμε: επανασυνδέει το οραματικό στοιχείο της κοινωνικής επανάστασης με την παρούσα πρακτική δραστηριότητα μέσα στις υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις και δεν εξορίζει την πράξη (ως ενότητα θεωρίας – δράσης) σε ένα μέλλον σκοτεινό και ακαθόριστο. Δεν περιμένουμε μια όμορφη Μεγάλη Νύχτα να βρέξει επανάσταση εξ’ ουρανού, ενεργοποιούμε το δυναμικό μας σήμερα, εδώ και όχι στον ακαθόριστο χρόνο των "ώριμων αντικειμενικών συνθηκών", που -μεταφυσικώ τω τρόπω- διαχωρίζονται απ’ τον υποκειμενικό παράγοντα. Άλλωστε, στην υπάρχουσα ιστορική στιγμή, οι αντικειμενικές συνθήκες είναι υπερ-ώριμες, σε αντίθεση με την ισχνή συνείδηση του υποκειμενικού παράγοντα. Και ο ύπουλος ρόλος της κατατονικής Αριστεράς, μαζί με τη δική μας ανεπάρκεια, έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο για τη σημερινή αντίφαση: ο μεν ταξικός πόλεμος οξυμένος, το δε επαναστατικό κίνημα ισχνό.

Το εξεγερτικό βίωμα, μαζί με την επαναστατική μνήμη και τη στόχευση για μια μελλοντική αταξική κοινωνία, συναποτελούν τα τρία νήματα που συνδέουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της Επανάστασης. Ωστόσο, η δυσανάλογη κεντρικοποίηση του κάθε προτάγματος δημιουργεί στρεβλώσεις και σπάει το ενιαίο χωρο-χρονικό συνεχές. Το εξεγερτικό βίωμα, λοιπόν, δεν είναι πανάκεια για πάσα νόσο. Η πρακτική επαναστατική δραστηριότητα το εμπεριέχει ως συστατικό της στοιχείο, αλλά το υπερβαίνει. Το ίδιο συμβαίνει και με την άσκηση υλικής βίας. Τόσο το εξεγερτικό βίωμα, όσο και η χειραφετική βία είναι υποσύνολα του πολυπλόκαμου αντιεξουσιαστικού προτάγματος και δεν ταυτίζονται μ’ αυτό.

Όταν οι ενέργειές μας αποκόβονται απ’ την περιρρέουσα κοινωνική πραγματικότητα και τις κοινωνικές σχέσεις, τότε δημιουργούν την ιδιότυπη (ένοπλη ή άοπλη, βίαιη ή ειρηνική) ιδιώτευση των "νησίδων ελευθερίας", των καταφυγίων "ελευθερίας" σ’ έναν ανελεύθερο κόσμο. Η λειτουργία τέτοιων "καταφυγίων" μοιάζει σατανικά με την περιγραφή της θρησκείας απ’ τον Μαρξ: η καρδιά ενός κόσμου δίχως καρδιά! Εν τέλει, το βίωμα ως εξεγερτικό Θέαμα γίνεται το όπιο των αναρχικών!! Για να μην εκφυλίσουμε, λοιπόν, την υπαρξιακή μας ανταρσία σ’ ένα απλό εξεγερτικό Θέαμα, πρέπει αναγκαστικά να το γειώσουμε στον πραγματικό κόσμο της ταξικής πάλης και του κοινωνικού ανταγωνισμού. Δεν πρέπει να τεμαχίζουμε το εξεγερτικό βίωμα από το κοινωνικό του περιεχόμενο, ούτε την υπαρξιακή ανταρσία απ’ το κομμουνιστικό περιεχόμενο της αναρχίας (ή το αναρχικό περιεχόμενο του κομμουνισμού...)

Η επανάσταση είναι μια σύνθετη και πολύπλοκη ιστορική-κοινωνική εξελικτική διαδικασία και δεν πρέπει να την ακρωτηριάζουμε τεμαχίζοντας αυθαίρετα το ατομικό απ’ το κοινωνικό ή κόβοντας σε φέτες το χωροχρονικό συνεχές. Η επανάσταση λέει κάτι παραπάνω απ’ το αναγκαίο (αλλά ανεπαρκές από μόνο του) "εδώ και τώρα": λέει "ήμουν, είμαι και θα είμαι" (κατά τη γνωστή έκφραση της Ρόζα Λούξεμπουργκ). Επιπλέον, η επανάσταση δε σταματά στην ατομική ανταρσία: καταδύεται στο ατομικό και το μοριακό, όχι για να βυθιστεί εκεί αιωνίως, αλλά για να αναδυθεί στο κοινωνικό. Θα πρέπει επιτέλους να ανακτηθεί εκ νέου η αντίληψη της ιστορικότητας και τη κοινωνικότητας της ύπαρξής μας, που τόσο έχει χτυπηθεί απ’ τον υπεραπλουστευτικό βιωματισμό που ηγεμόνευσε ιδεολογικά στον αναρχικό χώρο τα τελευταία χρόνια. Η αντίφαση ανάμεσα στο σύντομο του βιολογικού βίου του ανθρώπου, που θέλει να δει τα οράματά του πραγματωμένα "εδώ και τώρα", και στην επίπονη και μακροχρόνια ιστορική διαδικασία της κοινωνικής μεταβολής, που υπερβαίνει τον ατομικό χρόνο, δεν λύνεται με το να αυτονομούμε το εξεγερτικό βίωμα και να το τοποθετούμε στο θρόνο του Απόλυτου.

Ο βιωματικός φετιχισμός καθιστά το βίωμα κενό περιεχομένου πολιτικό κουφάρι. Πρέπει να χωνέψουμε την αντίφαση ατομικού και ιστορικού χρόνου, το μεγάλο βάθος των ιστορικών μεταβολών που ίσως ως άτομα δε βιώνουμε άμεσα (ή έτσι νομίζουμε τουλάχιστο...), τοποθετώντας τη δική μας πρακτική δραστηριότητα, το ιδιαίτερο προσωπικό μας βίωμα, ως κομμάτι της ιστορικής κίνησης και όχι σαν "Νησίδα Ελευθερίας" (ομολογημένη ή ανομολόγητη!)

Η απο-αλλοτρίωση των ζωών μας δεν πραγματώνεται με την υλική μας βία, αλλά μέσω αυτής και πέρα απ’ αυτήν. Δεν είναι το εξεγερτικό βίωμα αυτοσκοπός, αλλά μέσο για τη δημιουργία αλληλέγγυων-ανθρώπινων κοινωνικών σχέσεων (αναρχικών και κομμουνιστικών σχέσεων). Η επανάσταση δεν είναι ο εαυτός μας, είναι το ξεπέρασμα του εαυτού μας ή, όπως έλεγε ο Βίκτωρ Ουγκώ, είναι η νίκη της ανθρωπιάς πάνω στον άνθρωπο. Κάτι τέτοιο, φυσικά, είναι αποτέλεσμα μιας μακράς εξελικτικής διαδικασίας, που προϋποθέτει το τέλος της εξουσιαστικής/ταξικής κοινωνίας, κάτι που ενδεχομένως δε θα βιώσουμε ποτέ ως άτομα. Μπορούμε όμως να δούμε τα χνάρια του κομμουνισμού και να πλάσουμε την προεικόνιση μιας αταξικής/αντιεραρχικής κοινωνίας, μέσα από τις σχέσεις που χτίζουμε στο ξεδίπλωμα της πρακτικής μας δραστηριότητας (1). Μέσα απ’ τις ίδιες μας τις αντιφάσεις. Όχι, βέβαια, ως "νησίδα ελευθερίας", αλλά ως νησίδα αντίστασης στη σύγχρονη βαρβαρότητα.

Η υλική βία που χρησιμοποιούμε δεν είναι αυτοσκοπός, δεν είμαστε εκ φύσεως βίαιοι άνθρωποι. Είναι ένα μέσο αγώνα για τη δημιουργία εκείνης της κοινωνικής οργάνωσης που θα καθιστά κάθε βία περιττή. Είναι βία χειραφετική, βία που σκοπεύει στην κατάργηση του εαυτού της. Γι αυτό και στη σύνθετη διαλεκτική διαδικασία της απο-αλλοτρίωσης των ζωών μας (που είναι μια ιστορική-κοινωνική διαδικασία και όχι μονάχα ατομική-μοριακή), οι επαναστάτες χρησιμοποιούν τη συνειδητή αυτο-αλλοτρίωση της βίας: μπαίνουν φυλακή επειδή αγαπούν την ελευθερία, σκοτώνονται επειδή αγαπούν τη ζωή. Γράφει ο Τέρι Ίγκλετον: «Αυτό που έχει σημασία είναι η πληρότητα της ζωής. Αλλά το να εργάζεται κανείς προς κάθε κατεύθυνση για μια αφθονότερη ζωή συνεπάγεται ενίοτε την αναστολή ή την εγκατάλειψη ορισμένων απ’ τα καλά πράγματα που χαρακτηρίζουν αυτόν τον τρόπο ύπαρξης [...] Το πρόβλημα είναι ότι για να καταστεί ο συγκεκριμένος τρόπος ύπαρξης διαθέσιμος σε όλους, πρέπει ο αντάρτης πολεμιστής να απέχει προς το παρόν από τέτοιες ικανοποιήσεις. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο εν λόγω αντάρτης ή η αντάρτισσα γίνεται αυτό που η Καινή Διαθήκη ονομάζει "ευνούχος δια την βασιλείαν". Το χειρότερο λάθος θα ήταν να εκλάβει κανείς αυτήν την εξ’ ανάγκης ασκητική συμπεριφορά ως εικόνα της καλής ζωής καθ’ εαυτή. Σπανίως αποτελούν οι επαναστάτες τη βέλτιστη εικόνα της κοινωνίας για τη δημιουργία της οποίας εργάζονται». (2)

Αυτή η συνειδητή αυτο-αλλοτρίωση συνυπάρχει με το κίνημα ως προεικόνιση της αταξικής αλληλέγγυας κοινωνίας, σε μια διαλεκτική αντιφατική ενότητα, που αντανακλά το διπλό καθήκον της Επανάστασης: Καταστροφή και Δημιουργία (συνεξελικτικά και όχι ως χωριστά στάδια).

Η υπαρξιακή ανταρσία, λοιπόν, αντιπροσωπεύεται καλύτερα μέσα απ’ την επινοητική-δημιουργική δραστηριότητα, μέσα από την ποίηση ανθρώπινων κοινωνικών σχέσεων. Η υλική βία αντιπροσωπεύει την αναγκαιότητα, είναι εργαλείο και όχι το περιεχόμενο της ανταρσίας μας: είναι η συνειδητή αυτο-αλλοτρίωση που απο-αλλοτριώνει τις ζωές μας. Ένας μεταφυσικός ειρηνιστής θα βραχυκύκλωνε μ’ αυτήν την εσωτερική αντίφαση της Επανάστασης, αλλά στην πραγματική ζωή τίποτα δεν είναι "καθαρό". Η αντίφαση γεννά την κίνηση (την ιστορική κίνηση, επίσης): ας μην ξεχνάμε πως απ’ το ερωτικό σμίξιμο του Άρη (θεού του πολέμου) και της Αφροδίτης (θεάς του Έρωτα) γεννήθηκε η κόρη τους, που την ονόμασαν Αρμονία!

Εν κατακλείδι: είναι λάθος να λέμε πως βιώνουμε την "αναρχία εδώ και τώρα" μέσω της επαναστατικής βίας. Κάτι τέτοιο είναι ετεροκαθορισμός. Δυστυχώς, δεν περνάμε εμείς "πρώτοι στη επίθεση", αλλά δεχόμαστε την πρωτογενή επίθεση της εξουσιαστικής/ ταξικής κοινωνίας απ’ τη στιγμή που γεννιόμαστε και σε κάθε στιγμή του βίου μας. Η δική μας βία είναι η επιστροφή ενός μικρού κομματιού βίας που δεχόμαστε, είναι η αντεπίθεση μας. Είναι και κάτι παραπάνω απ’ την αντανακλαστική μας αντεπίθεση: είναι το αναγκαίο σκαλοπάτι πάνω στο οποίο πατάμε για να βιώσουμε την ανάδυση της ανώτερης ανθρώπινης δημιουργικότητας, που οι αρχαίοι έλληνες ονόμαζαν Ποίηση. Αυτή η ποίηση των ανθρώπινων κοινωνικών σχέσεων (η κομμουνιστικο-ποίηση) είναι η "αναρχία εδώ και τώρα", η επανάσταση νυν και αεί. Η υπαρξιακή ανταρσία, λοιπόν, το εξεγερτικό βίωμα σε ενεστώτα χρόνο, είναι αναγκαίες προϋποθέσεις της επανάστασης, αλλά δεν αρκούν. Η αναρχία δεν είναι "τρόπος ζωής στο σήμερα". Κάτι τέτοιο θα ήταν φενακισμένη συνείδηση που συμμετέχει αθέλητα στην ιδεολογική εξομάλυνση του υπάρχοντος.

Δεν αρκεί το "εδώ και τώρα", αφού παρελθόν, παρόν και μέλλον συνυπάρχουν στην ιστορική διαλεκτική ενότητα: «Το παρελθόν δεν πεθαίνει. Δεν είναι καν παρελθόν», έλεγε ο Φώκνερ και ο Εμπειρίκος συμπλήρωνε: «Είμεθα όλοι εντός του μέλλοντός μας». Δεν μπορούμε να πηδήξουμε πάνω απ’ τη σκιά μας, να ζήσουμε την "αναρχία εδώ και τώρα" εντός των εξουσιαστικών κοινωνικών σχέσεων. Αντί, όμως, να μας απογοητεύει αυτό το συμπέρασμα, ας μας δώσει το κίνητρο για την επανάκτηση της ιστορικής αντίληψης: «Για να γεννηθεί ένα αγριολούλουδο χρειάζεται τοκετός αιώνων», έλεγε ο William Blake. Η επανάσταση είναι πια θέμα αιώνων! Υπομονή...

 

ΙΙ.

 «Η επανάσταση σε μερικούς μπορεί να μην αρέσει / μα είναι ο μόνος σίγουρος και δίκαιος τρόπος / να καθαρίσεις απ’ το ρύπος τους ανθρώπους» Λόρδος Μπάιρον

«Ο κόσμος μόνο όταν τον μοιράζεσαι υπάρχει»
Τάσος Λειβαδίτης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η Επανάσταση. Έχει ήδη ξεκινήσει. Αιώνες τώρα. Και είναι εδώ. Και θα ολοκληρώσει το διπλό της έργο (καταστροφή και δημιουργία) μονάχα όταν κι αν καταφέρει στα ερείπια της ταξικής/ ιεραρχικής κοινωνίας να δημιουργήσει τον Αναρχικό Κομμουνισμό (την κοινωνία του πλήρους ατομικισμού και όχι της κίβδηλης καρικατούρας του). Όταν η κοινωνία των ιδιωτών αντικατασταθεί απ’ την κοινωνία των ελεύθερων καθολικών ατομικοτήτων. Κοινωνία και άτομο απο-αλλοτριώνονται συνεξελικτικά και όχι χωριστά. Χειραφετούνται το ένα δια μέσου του άλλου.

Στον πραγματωμένο αναρχικό κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι μονάδα διαχωρισμένη απ’ την κοινωνία και τη φύση. Εναρμονίζεται μαζί τους, καθώς η πλήρης ανάπτυξη του ενός προσώπου είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων, και η φύση δεν λογίζεται ως εξωτερικό του ανθρώπου στοιχείο, καθώς το άτομο παύει να είναι ξεκομμένη αριθμητική μονάδα (παρά φύση υπήκοος) και γίνεται κατά φύση Άνθρωπος. Η εικόνα αυτή είναι σίγουρα εξιδανικευμένη, αλλά ας μην ξεχνάμε πως η ουτοπία δεν είναι μόνο άσκηση επί χάρτου, αλλά: «εργαστήρι παραγωγής μέλλοντος».(3)

Η επανάσταση, λοιπόν, δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει σ’ ένα ακαθόριστο μέλλον. Είναι κάτι που ήδη έχει ξεκινήσει, γίνεται τώρα, γινόταν και πριν από εμάς, θα συνεχιστεί και μετά από εμάς. Ο κομμουνισμός είναι μια δυνητική κατάσταση της ανθρωπότητας, ζει και αναπνέει ανάμεσά μας ως λανθάνουσα κοινωνική κατάσταση, ως ένα έμβρυο που είναι ακόμα αγέννητο, αλλά παρ’ όλα αυτά ΥΠΑΡΧΕΙ. Είναι στο χέρι των καταπιεσμένων να πραγματώσουν αυτήν τη δυνατότητα και στο χέρι το δικό μας να (ξανα)κοινωνικοποιήσουμε την επαναστατική ιδέα, καθιστώντας την υλική δύναμη, δηλαδή κοινωνικό-ιστορικό κίνημα. Να συμβάλουμε στο ξεπέρασμα του κοινωνικού βαλτώματος, που ο Οκτάβιο Πας ονόμαζε "ιστορική παύση".

Ο αναρχικός κομμουνισμός δεν είναι το Τέλος της Ιστορίας του Φουκουγιάμα ή το Άριστον Τέλειον του Αριστοτέλη. Είναι το μέσο για τον επανανθρωπισμό του Homo Economicus, του εκφυλισμένου ανθρωπολογικού τύπου που παράγει ο καπιταλισμός. Γι αυτό και ο Μαρξ έθεσε τον κομμουνισμό όχι σαν τέλος, αλλά σαν ξεκίνημα της ανθρώπινης ιστορίας (4). Επιπλέον, είναι και το τέλος της Ανάθεσης, η επιστροφή της ευθύνης και το ξεκίνημα μιας αυτεξούσιας κοινωνίας αυτεξούσιων ατόμων. Γιατί δεν αρκεί η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής της υλικής ζωής, είναι αναγκαία προϋπόθεση και η κοινωνικοποίηση της λήψης αποφάσεων (άμεση δημοκρατία): η εξουσία που ανήκει σε όλους, δεν ανήκει σε κανέναν! Έτσι, αποκλείεται ένα προνομιακό πεδίο που γεννά εκ νέου κατακερματισμό, όχι πια στη βάση της παραγωγής, αλλά στη βάση της άσκησης διαχωρισμένης εξουσίας. Ο αναρχικός κομμουνισμός, λοιπόν, δεν είναι μόνο το τέλος του Homo Economicus, αλλά και το τέλος του Homo Apoliticus!

Ο κομμουνισμός δεν είναι η ανθρώπινη ευδαιμονία καθεαυτή. Είναι η προϋπόθεση, το υλικό και πνευματικό υπέδαφος της ελευθερίας και της ευδαιμονίας. Με τα λόγια του Λούκατς: «Κάποιος σπάει το μυαλό του για να επιλύσει ένα πολύπλοκο επιστημονικό πρόβλημα και κατά τη διάρκεια της δουλειάς του αντιμετωπίζει έναν ανυπόφορο πονόδοντο. Είναι σαφές ότι κατά πάσα πιθανότητα αυτός δεν θα μπορέσει να διατηρήσει τον ειρμό των σκέψεων του και να εργαστεί, ώσπου ν’ ανακουφιστεί από τον άμεσο πόνο. Ο αφανισμός του καπιταλισμού [...] σημαίνει τη θεραπεία όλων των πονόδοντων για το σύνολο της ανθρωπότητας». (5)

Κάτι τέτοιο, όμως, δεν πραγματώνεται απ’ τη σκοπιά ενός ομιχλώδους, αόριστου και αν-ιστορικού Αγαθού. Η ιστορία δημιουργείται στη βάση των αναγκών, η επανάσταση ξεκινά απ’ τις υλικές συνθήκες ύπαρξης και όχι από υπερ-ιστορικά ιδεώδη. Η επανάσταση δεν είναι μια αιώνια και αμετάβλητη Ιδέα, είναι το ταξικό συμφέρον των προλεταριακών και πληβειακών κοινωνικών στρωμάτων. Συμφέρον ιστορικά καθορισμένο και όχι αιώνια δοσμένο. Με τον όρο "ταξικό συμφέρον" δεν εννοούμε φυσικά το απλό οικονομικό συμφέρον, δηλαδή το πλασάρισμα με καλύτερους όρους πώλησης της εργασιακής δύναμης των προλετάριων. Ταξικό συμφέρον των προλετάριων, όλων αυτών δηλαδή που στερούνται τα μέσα παραγωγής και αναπαραγωγής της υλικής τους ζωής και βιώνουν ένα καθεστώς καθολικής ετερονομίας, είναι η καταστροφή της ταξικής κοινωνίας, η Αυτο-κατάργηση του προλεταριάτου! Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός είναι το ταξικό μας συμφέρον και όχι ένα υπερ-ιστορικό ιδανικό που αγκαλιάζει όλη την ανθρωπότητα (αφεντικά και δούλους ...) (6).

Η Κοινωνική Επανάσταση δεν είναι ακραία όπως θέλουν να την εμφανίσουν οι καθεστωτικοί κήνσορες. Ακραίος είναι ο καπιταλισμός με τους πολέμους του, τα "εργατικά ατυχήματα", την εξαθλίωση στον Τρίτο Κόσμο, το βιασμό και καταστροφή της φύσης. Ακραίο είναι να πεθαίνει ένα παιδί κάθε τρία δευτερόλεπτα απ’ την πείνα, την έλλειψη πρόσβασης στο νερό κι από ιάσιμες ασθένειες. Ακραίο είναι να πεθαίνουν κάθε χρόνο 30 εκατομμύρια άνθρωποι από ασιτία, την ώρα που οι παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έχουν εκτοξευθεί σε απίστευτο βαθμό. Ακραίο είναι να μην έχουν επαρκή στέγαση 640 εκατομμύρια παιδιά, να μην έχουν πρόσβαση σε εγκαταστάσεις υγιεινής 500 εκατομμύρια παιδιά, να μην έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό 400 εκατομμύρια παιδιά (σύμφωνα με έκθεση της UNISEF το 2005). Ακραίο είναι να υποβάλλονται σε καταναγκαστική εργασία 218 εκατομμύρια παιδιά (σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Εργασίας το 2009). Ακραία είναι η πτώση του μέσου προσδόκιμου ζωής στην Αφρική απ’ τα 62 χρόνια στα 47, μέσα σε μόλις 20 χρόνια! Ακραίο είναι το ότι ενώ το 2002 ο Οργανισμός Τροφίμων του ΟΗΕ έθεσε ως στόχο να μειωθούν οι υποσιτιζόμενοι απ’ τα 800 εκ. στα 400, μέχρι το 2015, αντίθετα οι λιμοκτονούντες ξεπέρασαν το 1 δις! Ακραίο είναι πως στις ΗΠΑ το 1% του πληθυσμού διαθέτει περιουσία μεγαλύτερη απ’ το φτωχότερο 40%, την ώρα που 50 εκατομμύρια αμερικάνοι ζουν από συσσίτια. Ακραίο είναι πως στον πλανήτη 358 πλουτοκράτες κατέχουν ίση περιουσία με 2.3 δις ανθρώπους! Ακραία είναι η κανονικότητα στον Καπιταλισμό και όχι η Επανάσταση!!

Όλα αυτά τα στοιχεία δεν είναι απλή στατιστική. Είναι η αριθμητική του Τρόμου του καπιταλισμού. Δείχνουν, όμως, και κάτι άλλο: δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη δεν έχουν την πολυτέλεια να σκεφθούν την "υπαρξιακή ανταρσία" και το "ατομικό εξεγερτικό βίωμα", αφού παλεύουν για τη στοιχειώδη επιβίωσή τους, για την απλή αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης. Η υπαρξιακή ανταρσία είναι ένα εποικοδόμημα της ταξικής πάλης και απαιτεί ένα προνομιούχο υπόβαθρο για να εμφανιστεί (όπως συμβαίνει μ’ εμάς, τους αναρχικούς του προνομιούχου δυτικού κόσμου).

Γι αυτό αν η υπαρξιακή ανταρσία και το ατομικό εξεγερτικό βίωμα αποσυνδεθούν απ’ τον κοινωνικό ανταγωνισμό, εάν χάσουν την ταξική τους βάση, τότε μετατρέπονται σε κούφιο μποεμισμό και χομπισμό. Οφείλουμε, λοιπόν, να τα εντάξουμε σ’ ένα ολιστικό αντιεξουσιαστικό πρόταγμα (7), στην απόπειρα συγκρότησης ενός επαναστατικού κινήματος ανατροπής. Γιατί όποιος μιλάει για ατομικό εξεγερτικό βίωμα χωρίς να μιλάει ταυτόχρονα για κοινωνική επανάσταση, έχει ένα πτώμα στο στόμα του. Κι όποιος μιλάει για ατομικισμό, χωρίς να μιλάει για αντιεξουσιαστικό κομμουνισμό, καταπίνει και το φέρετρο...

Σημειώσεις:

1. «Το επαναστατικό κίνημα πρέπει να είναι εμβρυωδώς ένας μικρόκοσμος της νέας κοινωνίας, η οποία έρχεται στο φως δημιουργημένη στο κέλυφος της παλιάς» Τζων Κλαρκ (αλιευμένο απ’ το βιβλίο του Γιώργου Ρούσση: «Μαρξ – Μπακούνιν: για το σοσιαλιστικό κράτος», εκδ. Γκοβόστη)

2. Τέρι Ίγκλετον: «Λογική, πίστη και Επανάσταση», εκδ. Πατάκη.

3. Αντώνης Λιάκος: «Αποκάλυψη, Ουτοπία και Ιστορία: οι μεταμορφώσεις της ιστορικής συνείδησης», εκδ. Πόλις.

4. Στον Μαρξ, η κατάργηση του κράτους, της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και της μισθωτής εργασίας (δηλ. ο αναρχικός κομμουνισμός) ταυτίζεται με την επανάκτηση των συνθηκών ύπαρξής μας, σε μια κοινωνία που δεν είναι στατική, αλλά δυναμική: «και θα άλλαζε χάρη στην κατάκτηση της ελευθερίας "αυτοπραγμάτωσης" των ανθρώπων. Έχοντας δηλαδή ελευθερία να σχεδιάσουν τον εαυτό τους, οι άνθρωποι θα σχεδίαζαν την κοινωνία τους, και μέσα σε μια μεταβαλλόμενη συνειδητά κοινωνία θα άλλαζαν τον εαυτό τους» (Λιάκος). Έτσι, από ενεργούμενο τυφλών δυνάμεων το άτομο μετατρέπεται σε δημιουργό της ιστορίας του, από κοινού με τα άλλα κοινωνικά άτομα: «ο μελλοντικός παγκόσμιος κομμουνισμός του Μαρξ είναι η αφετηρία συνεχών συνειδητών αλλαγών της κοινωνίας και των ατόμων». Γι αυτό και ο κομμουνισμός τίθεται ως το τέλος της προϊστορίας και αρχής της ιστορίας του ανθρώπου, ανατρέποντας το αποκαλυπτικό εσχατολογικό πνεύμα που μέχρι τότε επικρατούσε στο επαναστατικό κίνημα.

5. Εδώ ο Λούκατς τρώει μια γερή "λογοκρισία", γιατί πέρα απ’ τον αφανισμό του καπιταλισμού μιλάει και για τη μακαρίτισσα τη "σοσιαλιστική ανοικοδόμηση της οικονομίας". Ας είναι βαρύ το χώμα που τη σκεπάζει...

6. Ας σημειωθεί πως σε αντίθεση με τον ορθόδοξο μαρξισμό, ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός προχωρά πέρα απ’ το σημείο εκκίνησης του ταξικού συμφέροντος: καταργεί στην κίνησή του και τις διαταξικές (αλλά όχι υπερταξικές!) μορφές καταπίεσης (σεξισμός, ρατσισμός, εθνικισμός, εγκλεισμός σε σχολεία, στρατόπεδα, ψυχιατρεία, οικολογική καταστροφή κλπ). Η διαταξικότητα, ωστόσο, δεν σημαίνει υπερταξικότητα, αφού η ταξική θέση ή καταγωγή λειτουργεί πολλαπλασιαστικά. Ακόμα και οι ασθένειες δεν μπορούν να ξεφύγουν απ’ αυτόν τον κανόνα: έρευνες δείχνουν πως η ταξική θέση ή καταγωγή είναι ο πιο σοβαρός επιβαρυντικός παράγοντας στην εμφάνιση ασθενειών όπως κάποιες μορφές καρκίνου, καρδιοπάθειας, ψυχικών διαταραχών κλπ (βλ. Χ.Λάσκος – Ε.Τσακαλώτος: «Χωρίς Επιστροφή», εκδ. ΚΨΜ).

7. Ολιστικό με τρεις έννοιες: α) Εναρμονίζει το ατομικό, το συλλογικό/ μοριακό και το κοινωνικό, β) ενώνει όλα τα επιμέρους προτάγματα (τις μερικότητες) σ’ ένα συνεκτικό σύνολο κι σ’ ένα ενιαίο σχέδιο συγκρότησης ιστορικού-κοινωνικού επαναστατικού κινήματος, και γ) κάθε μέσο αγώνα αντί να ιεραρχείται, εξυπηρετεί το συνολικό σκοπό, μακριά από βίαιους ή ειρηνικούς φετιχισμούς.

Πολύκαρπος Γεωργιάδης
Φυλακές Κέρκυρας, Σεπτέμβρης 2012